Afrika
İklim
Afrika, son 20 bin yılda büyük değişikliklere tanıklık etti. [i]
18 bin yıl önce Afrika’nın kuzeyi daha kurak ve büyük ölçüde yaşanamaz durumdaydı. Fakat durum yavaşa yavaş değişti. Yağmurlar geri döndü. 10 bin yıl önce, bugünkü Sudan, Sahel ile Sahra’nın bir bölümünü içine alan daha geniş bir dünyanın parçasıydı. Dağlar, göller, sık ağaçlık alanlar ve yoğun bir canlı varlığı düşünülmeli. [ii]
Sahra’nın büyük bölümü ise 12 bin yıl önceye kadar ıssız kaldı. [iii]
12 bin yıl önce, daha iyi su imkânları olan iklim şartları hızla geri döndü. 10 bin yıl öncesinde, Sahra bölgesindekki yerleşimler oldukça nadirdir. [iv]
MÖ 10 bin yıllarında, çöl çok kuruydu ve yerleşim yoktu. Birkaç bin yıl sonra, şartlar iyileşti, göller ve bu göllerin çevresinde avcı-balıkçı topluluklar görülmeye başlandı. [v]
Son nemli dönemini, MÖ 9-3 bin yılları arasında yaşandı. Çad gölü bugünkünden çok daha büyüktü. Sahradaki ırmaklar göle akıyor ve büyük olasılıkla Atlantik Okyanusuna kadar uzanıyordu. [vi]
Nil-Sahra
Daha iyi su imkânları, balıkçılığın önemli rol oynadı bir ekonominin Moritanya’dan Mısır’ın batısındaki çöle kadar yayılmasını sağlamıştır. Nehir ve göl kıyılarındaki kamplar, balıkçılık ağırlıklı beslenme, bunun yanında avcılık ve beesin toplayıcılığı görülür. Yerleşim yerleri nehir ve göl yakınlarındadır. [vii]
Bugünkü Uganda ve Kongo sınırında kalan Albert gölü yakınlarındaki bulgular balıkçılık ağırlıklı kültürle ilgili daha eski tarihlere işaret eder. Çanak-çömlek yoktur ama bulgular 16-18 bin yıl önceye tarihlenmektedir. Burada ve Turkana gölü civarında çanak-çömlek öncesi uyarlanmayı gösterir. Çanak çömlek görünmeye başladıktan sonra ise bölge ile Sahra ve Nil Vadisi arasındaki benzerlik takip edilir hale gelmektedir. Bu balıkçı yerleşimleri, aynı ekonomik uyarlanmaya ve ortak bir kültüre işaret etmektedir. [viii]
Bu kültürün üyeleri Nil-Sahra dillerini konuşanlar olabilir. [ix]
Bitki kaynaklan, özellikle de sulu alan yumru köklüleri Nil Vadisi’nde özel öneme sahipti. Bu bakımdan en bilgi verici siteler yukarı Mısır’daki yaklaşık MÖ 16 bine tarihlenen Kubbaniya Vadisi’nde bulunmuştur. Kubbaniya Vadisi, Nil Vadisi’nin kuru bir koludur ve siteler nehirden yaklaşık 3 kilometre uzağa yerleşiktir. Nil Vadisi’nde yoğun şekilde yabani yumru kök toplanması balıkçığın önemli bir mevsimlik tamamlayıcısı olarak görünmektedir. [x]
Balıkçılık ekonomisi ve benzer çanak-çömlek yapımı Moritanya’dan Kenya’ya kadar yayılmaktadır. İlk başladığı yerin Nil Vadisi olduğu düşünülmektedir.[xi]
Nil-Sahra dilli topluluklar için doğu Sudan 10.500 yıl önce ev sahipliği yaptı. Buradan güney Sudan’a ve Çad gölüne doğru yayıldılar. [xii]
Dipnotlar
[i]Key Events in African History. Toyin Falola. Greenwood Press: 2002
[ii] An Archaeology of the Sudan. David N. Edwards. Routledge: 2004
[iii]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[iv]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[v]Image of The Past, T. Douglas Price, 6. Baskı
[vi]Key Events in African History. Toyin Falola. Greenwood Press: 2002
[vii]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[viii]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[ix]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[x] İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013
[xi] Nubia and Egypt, 10,000 B.C. to 400 A.D. Larry Ross. The Edwin Mellen Press: 2013
[xii]http://linearpopulationmodel.blogspot.com.tr/2012/05/origins-of-nilo-saharan-and-cushitic.html
