Akdeniz 35-25 | dunyatarihi

Akdeniz Kültür Bölgesinin Oluşumu

35-40 bin yıl kadar önce Ortadoğu’dan ilk defa Avrupa içlerine de kitlesel göçler başladı. İlk göç edenler daha çok Akdeniz iklim kuşağındaki bölgeleri tercih ediyorlardı. Buzul çağı hala devam ediyordu ve kuzey bölgeleri bugünküne göre daha soğuktu. Yine de ilerleyen zamanlarda dağlık bölgeleri aşarak kuzey bölgelerine ilk yerleşenler de bu insanlar oldular. Sahip oldukları genetik işaretçilere bugün Avrupa’da yaşayan insanlar arasında yaygın olarak rastlanıyor.

Modern insanlar Avrupa’ya MÖ 35.000 civarında girmişlerdir. [i]

Avrupa’ya ilk gelenler, düşük deniz seviyesi yüzünden kara bağlantısı durumundaki, bugünkü boğazlar üzerinden Anadolu’dan Balkanlara geçmiş olabilirler. [ii]

[iii]

Avrupa’nın ilk yerleşimcilerinin tamamı ortadoğu kökenli görünüyorlar. (Afrika ya da İran’ın doğusunda kalan bölgeden değil.) Bahsedilecek işaretçilerin hiçbirinin, bugün Avrupa’da konuşulan Almanca, İngilizce, Fransızca, İtalyanca gibi dillerin bağlı olduğu Hint-Avrupa dil ailesinin mensupları ile aynı kültürel mirasa sahip olmadığını gözden kaçırmamak gerekiyor. Hint-Avrupa dilli topluluklar (Ariler), göz önüne aldığımız çağda henüz Orta Asya grubunun üyeleri durumundalar.

Bahsedilen dönemde Avrupa’nın kuzeyi buzullarla kaplıydı. Onun altındaki geniş bir bölge buzullarla kaplı olmasa bile sürekli donmuş bir toprağa sahipti. Dolayısıyla Avrupa’nın büyük bir bölümü yaşam için elverişli koşullar sunmuyordu. Bu yüzden yerleşimler büyük ölçüde Akdeniz Avrupa’sı ile sınırlı kaldı.

Dil

Konuştukları dil Ortadoğu kökenliydi ve geldikleri yerler göz önüne alındığında muhtemel bugünkü Kafkas dil ailesine yakın olmalıydı. Ama daha sonraki yayılmalarla gelecek olan Hint-Avrupalıların kültürü baskın hale gelecektir.

Batı Avrupa’dan Toroslar’a kadar Batı Anadolu’yu da içine alan bölgenin birkaç bin yıl önceye kadar ayrı bir kültür bölgesi halinde varlığını sürdürdüğü düşüncesindeyiz. Bu bölgenin tamamında Akdeniz dilleri diye isimlendireceğimiz bir dil ailesine mensup diller konuşuluyordu. Bugün Hint-Avrupa dillerinin yaygınlaşması dolayısıyla neredeyse tamamen ortadan kalkmış olan bu dillerin belki de yaşayan tek üyesi Bask dili olabilir. Fransa-İspanya sınırındaki Prenelerde konuşulan bu dil, hiçbir dil ailesi ile ilişkilendirilemiyor.

Hint-Avrupa dillerinin batısında ve güneyindeki Batı Akdeniz grubu biraz varsayıma dayanıyor. Bu grubun günümüze ulaşan tek üyesi, klasik çağda iberce diye bilinen Baskça’dır; bir grup oluşturmak için buna Etrüskçe’yi de eklememiz gerekiyor. Etrüsklerin dilini anlamadığımız için böyle bir hamle fazla cesur görünebilir. Ama şu kadarı genel Kabul görmüştür ki, eğer Etrüskçe bir Hint-Avrupa dili olsaydı biz onu anlıyor olurduk…ve eğer akrabası varsa Baskça’dır[iv].

Kuzeydoğu İspanya'da yaşayan Basklar dünyada başka hiçbir dille akraba olmayan bir dil konuşurlar… Bazı dilbilimciler Baskçanın Kafkasya'da konuşulan dillerle akraba olduğunu söylerken diğerleri Pakistanın ücra bir köşesinde konuşulan yalıtılmış bir dil olan Buruşaski ile benzerlikler bulmaktadır. Benzer şekilde Akdeniz dünyasında bulunan Güneydoğu ispanya'da (Tartessçe ve İberce), İtalya'da (Etrüskçe ve Lemnice) ve Sardinya'da günümüzde soyu tükenmiş olan diller konuşulmuştu (çoğu yer isminin kaynağı Hint-Avrupalı olmayan dillerdir). Güney Fransa'nın yer isimleri Baskça'nın geçmişte günümüzdekinden daha yaygın bir şekilde konuşulduğunu önerirken, Yunanistan'ın yer isimleri de orada Hint-Avrupa öncesi bir bileşenin var olduğuna işaret eder. Özetle, sonradan Yunanca ve Latincenln yayılmasıyla yok olan Akdenize özgü Hint-Avrupa-öncesi bir diller topluluğun var olduğunu gösteren makul deliller vardır. [v]

Varolan arkeolojik ve dilsel kanıtlar biraraya getirildiğinde, tarihöncesi Akdeniz havzasında bir dizi akraba dilin konuşulmuş olduğu görülebilir. Bugün sadece Baskçanın… yaşadığı bu 'Akdeniz dil katmanı'nın ortaya çıkışı, son Buzul'un en yüksek dönemini yaşadığı, takriben 25.000-20.000 yıl öncesine rastlamış olmalıdır. [vi]

Bask dili bugün İspanya (Bask bölgesi) ve Fransa'da (Atlantik Pireneleri bölümünün batı tarafı), Pirenelerin hemen güneyinde ve kuzeyindeki yaklaşık 10.000 km2'lik dar bölgede konuşulmaktadır. Yer adlarının ve diğer dilsel bulguların dağılımından Bask dilinin ilk zamanlarda oldukça geniş bir sahayı işgal ettiği ortaya çıkmaktadır. [vii]

Genetik

Ortadoğu grubu içinde ortaya çıkan IJerkek işaretçisi taşıyıcılarını Avrupa’ya ilk ayak basan ve Cro-Magnon olarak adlandırılan insanların onlar olduğu tahmin ediliyor.

Avrupa’da IJerkek (Cro-Magnon)Yayılması[viii]

İlerleyen zamanda Ortadoğu grubu içinde IJerkek soyu içinde yeni bir işaretçi olan Ierkek (M170) işaretçisinin günümüzden 25-30 bin yıl önce ortaya çıkmış olması muhtemel.

Ierkek yayılması[ix]

[xi]

Ierkek işaretçisi bugün Avrupa’da baskın işaretçilerden birisi durumunda.

Ierkek işaretçisinin Avrupa’da Görülme Oranları[xii]

Ortadoğu’dan Avrupa bölgesine göç edenler daha çok Ukadın ve HVkadın işaretçilerinin alt kolları oldular. Bunlardan hangilerinin daha önce Avrupa’ya girdiğini kestirmek zor ama her iki işaretçi de Avrupa’da kadınlar arasında bolca bulunuyor.

[xiii]

Ukadın ve kolları biraz daha eski duruyor. Bazı kollarına Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da da rastlanıyor. Avrupada U3, U4 ve U5 kolları daha yaygın. Rusya’da Don vadisinde bulunan 30 bin yıl yaşındaki Cro-Magnon’un gen analizi U2 işaretçisine sahip olduğunu gösteriyor.[xiv]

Bir başka görüş olarak da, Ukadın işaretçisinin çok eski tarihli olmasına rağmen, Avrupa’daki yoğunluğunun sonradan göçlerle ortaya çıktığı öne sürülebilir. Çünkü Ukadın işaretçisi birçok yerde Hint-Avrupa toplulukları içinde dikkat çekici oranda yüksek.

Ukadın işaretçisinin Avrupa’da en çok rastlalan kolu U5kadın işaretçisinin dağılımı[xv]

Hkadın işaretçisi %40-50 ortalama ile Avrupa’da en yaygın işaretçi durumundadır.

Makedonyalı Kız ve HVkadın İşaretçisinin Yayılması[xvi]

İskoç Kadın Hkadın Yayılması[xvii]

Hkadın, Avrupa’da en yaygın kadın işaretçi durumunda ve tüm kadınların %40’ını oluşturuyor.

[xviii]

Arkeoloji - Aurignacian (43-30 bin yıl önce)

Yaklaşık 40 bin yıl önce Ortadoğu’dan kaynaklanan fakat özelleşerek Avrupa’ya has hale gelen Aurignacian kültürü ortaya çıktı. [xx]

Avrupa’da iklim 37 bin yıl önce, aniden, tam buzul dönemi denilen döneme girdi. Nüfusun önemli bir bölümü güneye göç etmek zorunda kaldı.

Zagros Dağlarının Aurignacian kültürünün ilk vatanı olduğuna dair arkeolojik kanıtlar vardır. [xxi]

Chauvet mağarasıi tüm mağaralar içinde en muhteşemlerinden biridir. 36-24 bin yılları arasında kullanılmış görünmektedir. Tarihleri doğru ise, Aurignacian kültürüne mensup ressamların işi olarak kabul etmek gerekir. [xxii]