top of page

Amerika’ya Yerleşme 

Buzul Çağında Amerika'da İklim ve Coğrafya

Bugünkü Kanada’nın neredeyse tamamı, ABD’nin bugün nüfusunun yaklaşık yarısını barındıran büyük bir bölümü hiç erimeyen buzların altındaydı. Hiç kar yağmayan Orta Amerika’da sık sık kar yağardı. [1]

Sibirya ile Alaska arasında Bering Boğazı’ndaki kara köprüsü, “Beringia” olarak bilinen çok daha geniş bir biyolojik, jeolojik ve arkeolojik varlığın merkez unsurunu oluşturmaktadır... Beringia, birkaç yerde tepeler ve dağlık alanların araya girdiği muazzam bir ova olarak nitelendirilebilir. Kesinlikle soğuktu ...İklim ısınmadan ve yaklaşık 13.000 yıl önce ke­sinlikle ağaçsızdı. Cwynar... çok az bitki olan bir kutup çö­lü şeklinde nitelendirmiştir.[2]

Bering Boğazı’ndaki kesintisiz kara köprüsünü ortaya çıkarmak için tüm gereken deniz seviyesinde yalnızca 46 metrelik bir düşüştür. Ne ki Son Buzul Azami deniz seviyelerinin şimdikinden 100 ila 150 metre da­ha düşük olduğu ve bunun Kuzeydoğu Asya ve Alaska’nın kuru kıta sa­hanlıkları üzerinde çok geniş bir köprü oluşturduğu tahmin edilmekte­dir. Bering kara köprüsü, 14.000 yıl önce deniz seviyesinin yükselme­siyle sular altında kalmıştır; yeni bulgular Kuzey Amerika ile Asya ara­sındaki bağlantının 10.000 yıl öncesine kadar kopmadığını göstermek­tedir.[3]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Amerika’da Yayılma[4]

Amerika'ya Ne Zaman Ayak Basıldı?

Genetik veriler, Asya’dan Amerika’ya geçişin 20 bin yıldan daha eski olamayacağını gösterir. 35 bin yıla kadar uzatılan buluntular varsa da bunlar birçok uzman tarafından kabul görmemiştir. Çoğu uzman için Amerika’daki insan varlığı 15 bin yıldan eski değildir.[5]

Clovis yerleşim yerlerinin MÖ 16.000 ya da 21.000’den önceki yıllarda değil de MÖ tam 11.000’den önceki yüzyıllarda pıtrak gibi çoğalmasının anlamı ne olabilir? Buzul Çağlarının büyük bölümünde Sibirya hep soğuktu ve Kanada’nın ta kuzeyine kadar aşılmaz bir engel olarak kesintisiz bir buz tabakası uzanıyordu. Yaklaşık 40.000 yıl önce Avrupa'yı fetheden, anatomik açıdan çağdaş insanların bu tarihten daha sonralara kadar aşırı soğuklarla baş etmek için gerekli teknolojiye sahip olmadılar, Sibirya'yaysa 20.000 yıl öncesine kadar yerleşmediler. Sonunda Sibirya'ya ilk gelenler ya deniz yoluyla Bering Boğazı'nı geçerek (bugün bile bu boğazın genişliği alt tarafı 50 deniz milidir) ya da buzul çağında Bering Boğazı kuru toprakken yürüyerek Alaska'ya geçtiler. Binlerce yıllık kesintili tarihi boyunca, soğuk hava koşullarına alışkın insanların kolayca geçebileceği açık tundralarla kaplı Bering karayolu köprüsünün uzunluğu binlerce kilometreyi bulabiliyordu. MÖ yaklaşık 14.000 yılında deniz seviyesinin en son yükselişinde köprü sular altında kaldı ve yeniden boğaz durumuna geldi. Sibirya'nın ilk sakinleri Alaska'ya ister yürüyerek ister kürek çekerek geçmiş olsunlar, Alaska'da insanların yaşadığını gösteren ilk sağlam kanıtlar MÖ 12.000 yılına aittir.[6]


Clovis’te bulunan aletler[7]

Yaklaşık 15.000 yıl önce Amerika'nın batısının görünüşü Afrika'nın bugünkü Serengeti düzlüklerininkine çok benziyordu; fil ve at sürülerini aslanlar ve çitalar kovalıyor, deve ve yerde yaşayan dev tembel hayvan gibi tuhaf türlerin üyeleri de bu sürülere katılıyordu. Amerika'da da büyük boy memeli hayvanlar yok oldular.[8]

Kaburgalarının arasına saplanmış Clovis mızrak başlarıyla birlikte sayısız mamut iskeletinin bulunması tarihler arasındaki bu uyuşmanın bir rastlantı olmadığı anlamına geliyor.[9]

Meksika'daki Clovis arkeoloji sitesinin yaşının 11 bin yıl olduğu belirlenmiştir. Arkeolojik kayıtlarda ortaya çıkmakta olan örüntü insanların Amerika kıtalarına 12 bin yıldan daha önce yerleşmedikleri şeklindeydi.[10]

Amerikan yerlilerinin genetik analizinden oluşmaya başlayan resim, Sibirya kabilesinin Güney Sibirya'dan doğuya son 20 binyıl içinde göç ettikleri şeklindedir. [11]

Amerika Kıtasının İnsanla Dolması

Amerika kıtasına Alaska üzerinden bir defa ulaşıldıktan kısa bir süre sonra, insanların yaygın bir şekilde Amerika’ya bütünüyle dağılmış olmaları dikkati çeker.[12]

Şili’de, Santiago kentinin 700 km kadar güneyinde, bir nehir kenarında yer alan Monte Verde’de ayrıntılı ve uzun süreli arkeolojik çalışmalar gerçekleştirilmiş ve bu yerleşim ye­rinin GÖ 12.500 ile GÖ 11.800 yıl öncelerine ait olduğu da saptan­mıştır.[13]

Clovis halkının torunlarının bin yıldan kısa bir sürede Amerika Birleşik Devletleri-Kanada sınır çizgisinin 12.000 kilometre güneyindeki Patagonya'ya kadar gidebilmeleri ilk bakışta insanı şaşırtabilir. Ama bu yılda ortalama 12 kilometrelik bir yayılma hızı demektir, bu kadarlık bir uzaklığı, yiyecek peşinde koşarken belki de bir tek günde kat edebilen bir avcı için bu önemli bir başarı sayılmaz.[14]

İlk bakışta insan Amerika kıtalarının bu kadar kısa zamanda insanla dolmasına ve insanların ta Patagonya’ya kadar durmadan güneye doğru yayılma itkisini duymalarına da şaşabilir. Gerçek sayıları göz önüne alırsanız bu nüfus artışı da şaşırtıcı değildir. Amerika kıtalarında sonunda bir buçuk kilometre kareye bir kişiden az insan düşecek biçimde bir nüfus yoğunluğu olmuşsa (çağdaş avcı toplumları için yüksek bir yoğunluk), bu durumda demek ki her iki Amerika kıtasında toplam yaklaşık on milyon avcı yaşıyordu. İlk yerleşenlerin sayısı 100 kişi olsa ve nüfusları yılda % 1,1 artsa bile, bin yıl içinde ilk gelenlerin torunları on milyonluk nüfus tavanına ulaşabilirdi.[15]

Dil

Acaba Yeni Dünyanın bu insanları nereden gelmiştir? Greenberg ve arkadaşları bunun için Asya'dan üç farklı göçle gelmiş üç ayrı Yerli Amerikan dil ailesi önerdiler. Amerind, Na-Dane ve Eskimo-Aleut. İlk göç dalgasında Proto-Amerind dili konuşanlar Kuzey ve Güney Amerika ekseninde çok geniş bir coğrafyaya dağıldılar, ikinci göç dalgasında Na-Dene dili konuşanlar, Alaska'nın güney sahillerine ve Athabaskan bölgesine yerleştiler. Son göç dalgası Eskimo-Aleut'lann atalarını önce Alaska'nın güney batı kıyılarına, oradan da Kuzey Amerika'nın kuzeydeki uç bölgelerine ve Grönland'a getirdi.[16]

 

[17]

İlk Göç ve Amerind Grubu

Yerli Amerikan nüfusu içindeki biyolojik farklılık seviyesi düşüktür ve bütün gruplar son buzul çağında Sibirya'da yaşayanlarla yakın akraba görünüyorlar.[18]

İlk gelenler 11 bin yıl önce Amerind adlı üst dil grubuna mensuptular ve en güneyine kadar tüm kıtaya yayıldılar.[19]

K.Amerika Bizon sürülerinin yaşadığı geniş otlaklarla kaplanmıştı... göçler ise, Altay yayılmasının bir devamı olarak görünebilir. Altay dil grubuna sahip topluluklardan bir kısmı Bering boğazını aşarak Kuzey Amerika’da yayıldılar. Amerind adı verilen Kuzey Amerika yerlileri, dil özellikleri olarak Altay dilleri ile pek çok benzerlik içeriyor. Aynı zamanda neredeyse tamamında Q işaretçisine rastlanıyor.  [20]

Yerli Amerikalılarda Ykromozom dağılımı oldukça sadedir. Q ve ondan türeyen Q3 yaygındır. Güney Amerika’da ise Q tek genetik işaretçidir. Kuzeybatı Amerika’da C3 bir başka işaretçidir. C3 ve Q kızılderili nüfusunun %99’unu oluştururlar.[21]

Dilbilimci Joseph Greenberg Amerika kıtalarında konuşulan dillerin büyük bölümünün Amerind ismini verdiği tek bir dil ailesinin üyeleri olduğunu önermiştir. Güney Amerika'da konuşulan dillerin tamamını, Kuzey Amerika'da konuşulanların ise çoğunu kapsar.[22]

Kuzey ve Güney Amerika'daki Amerind dillerini konuşanların -onların Sibirya kabilesinin üyeleri olduklarını gösteren- yüksek Qerkek olduğundan-  genetik veriler bu düşünceyi desteklemektedir. mtDNA verileri de Amerika kıtalarına Amerindlerin erken bir tarihte yerleştikleri düşüncesini teyit etmektedir. Büyük ihtimalle Beringli avcılarımız modern Amerind dillerin atası olan bir dil konuşuyordu.    [23]

Tarihler tartışmalı olsa da genetik veriler de bu teoriyi destekler niteliktedir. Amerind grubunu oluşturanlar neredeyse saf Q işaretçisi taşımaktaydılar. [24]

 

 

 

 

 

 

 


Qerkek İşaretçisinin Yayılması[25]


Amerika ve Meksika’da Yerli Erkekler[26]


Qerkek İşaretçisinin Dünya Üzerinde Dağılımı[27]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Güney Amerika Yerli Topluluklarında Ydna Dağılımları[28]

Görüldüğü gibi Orta ve Güney Amerika’da tek genetik işaretçi Q görünüyor. Bu, kıtaya ilk göç edenlerin genetik yapısı konusunda bir açıklama sağlıyor. Buzul çağı bitiminden önce gerçekleşen göç ile kıtaya yerleşenler, henüz diğer topluluklarla karışmamış görünüyorlar.

2.Göç ve Na-Dene Grubu

Cerkek işaretçisi Afrika'dan ilk defa çıkıp G.Doğu Asya'ya yerleşen insanların torunlarıdır. Altay dilleri konuşanlar arasında özellikle de Moğollarda yüksek oranda görülür. Qerkek işaretçisini taşıyan mamut avcıları,  muhtemelen buzul çağı bitiminde,  doğuda, Cerkek işaretçisi, batıda ise R1 işaretçisi taşıyan toplulukların bir kısmını asimile ederek Altay kültür bölgesini yaymış görünüyorlar. İlk göçten sonra ikinci ve üçüncü dalga Amerika'ya gelen Altay toplulukları, artık saf Qerkek işaretçisine sahip değillerdi. Cerkek ve R1erkek işaretçilerini de taşıyorlardı.

Na-Dene grubuna mensup olanlar, muhtemelen buzul çağının bitiminden sonra geldiler. Bu arada Q işaretçisi taşıyanlar orta Asya’da R1 işaretçisi taşıyanlarla ve kuzeydoğu Asya’da ise C işaretçisi taşıyanlarla kaynaşmaya başlamışlardı. Gelenler hem Q hem de R1 ve C işaretçileri taşıyorlardı. [29]

Eskimo-Aluet ve Na-Dene dil gruplarıdır ve sadece Amerika'nın kuzey yarısında görülürler. [30]

9 bin yıl önce başka bir grup geldi ve daha çok kuzey-batı bölümüne yerleşerek Na-Dene grubunu oluşturdular.[31]

Gerçekten de bu sonraki göçün genetik sinyallerini görebilmekteyiz. İlginç biçimde bu sinyaller sahil belirtecimiz olan Cerkek şeklinde görülüyor. Na-Dene popülasyonlarında, erkeklerin yüzde 25 gibi yüksek bir miktarı bu belirtece sahipken, kuzeydeki komşu Amerind dillerini konuşanlarda aynı belirteç çok daha az sıklıklarda bulunmaktadır. Anlamlı bir şekilde, Cerkek Güney Amerika'da bulunmuyor. Genetik tarihler onun Amerika kıtalarına son 10 bin yıl içinde geldiğine ve Kuzey Çin veya Güneydoğu Sibirya kökenli olduğuna işaret edjyor. Na-Dene dillerinin Kuzey Amerika'nın batı yarısıyla sınırlı… [32]

Douglas Wallace ve Antonio Torroni ise Na-dene grubunun ise 6-10 bin yıl önce göç ettiğini ileri sürer.[33]

Cerkek işaretçisi özellikle Na-Dane dil grubunu konuşanlar arasında yaygındır.[34]

 

 

 

 

 

 


C3erkek İşaretçisinin Yayılması[35]

 

 

 

 

 

 

 

 


C3erkek İşaretçisinin Dünya Üzerinde Dağılımı[36]

 

3. Göç ve Eskimo-Aluet Grubu

Peki ya Eskimo-Aleut dillerini konuşanlar? Görünüşe göre bu grubun belirgin bir genetik imzası yok ve onların Qerkek taşıyıcısı Sibirya kabilesinin kıyı hayatını benimseyen bir alt grubu olarak ortaya çıkmış olmaları mümkün görünüyor. Ancak genetik soyları onları, 20 bin yıl önce tundrada yaşayıp mamut avlayan Sibirya'daki atalarına bağlamaktadır.[37]

Kuzey Amerika'dan Grönland'a kadar yayılan Eskimo-Aleut ailesinin ana vatanı, muhtemelen Aleut ve Eskimo dillerinin kesişim yeri olan Alaska'nın güneybatı bölgesiydi.[38]

Bugünkü Eskimo kültürü bahsedilen kültürün devamıdır. Yaklaşık MÖ 2300 den itibaren Alaska’da görülür. MÖ 2000’de doğudaki Grönland’a kadar yayılmıştır. Aynı kültür MÖ 1500’de Alaska’ya ulaşır.[39]

En son 4 bin yıl önce Eskimo-Aluet grubu geldiler ve kutup bölgesine daha yakın yerlere yerleştiler. [40]

[41]

Kuzey Amerika Yerli Topluluklarında Ydna Dağılımları [42]

Kuzey Amerika’da ise yine Q baskın işaretçi durumunda olsa da C ve özellikle R1 işaretçisi dikkat çekici oranlardadır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   
Sioux [i]    Cheyenne[ii]

Kadınlarda Genetik İşaretçiler

 

 

 

 

 


Amerika Yerlisi Kız ve Akadın Yayılması[45]

 

 

 

 

 

 


Perulu Kadın ve Bkadın Yayılması[46]

 

 

 

 

 

 

 

 


Apachi Kız[47] ve Ckadın İşaretçisinin Yayılımı[48]

 

 

 

 

 

 

 


Dkadın İşaretçisinin Yayılımı[49]

 

 

 

 

 


Amerikalı Yerli Kadın[50] ve Xkadın İşaretçisinin Yayılımı[51]

 

 

  

 

Dipnotlar

[1] Dünya’nın Kısa Tarihi, Geoffrey Blainey

[2]İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013

[3]İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013

[4]World Civilizations, Philip J. Adler

[5]Deep ancestry. Spencer Wells. National Geographic:2006

[6]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010

[7]http://thumbs.media.smithsonianmag.com//filer/From-the-Castle-clovis-points-631.jpg__800x600_q85_crop.jpg

[8]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010

[9]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010

[10] Wells, Spencer. İnsanın Yolculuğu, Yurt Kitap Yayın:2012

[11] Wells, Spencer. İnsanın Yolculuğu, Yurt Kitap Yayın:2012

[12]Uzak Geçmişimize Dair Okumalar. Güven Arsebük. Ege: 2012

[13]Uzak Geçmişimize Dair Okumalar. Güven Arsebük. Ege: 2012

[14]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010

[15]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010

[16] Ruhlen, Merrit. Dilin Kökeni, Hece Yayınları: 2006

[17] http://starling.rinet.ru/maps/maps20.php?lan=en

[18] Dünya Tarihi, Clive Ponting

[19] Out of Aden. Stephen Oppenheimer. Robinson Publishing: 2004

[20]Architecture of First Societies. Mark Jarzombek. John Wiley & Sons: 2013

[21]Deep ancestry. Spencer Wells. National Geographic:2006

[22] Wells, Spencer. İnsanın Yolculuğu, Yurt Kitap Yayın:2012

[23] Wells, Spencer. İnsanın Yolculuğu, Yurt Kitap Yayın:2012

[24]Architecture of First Societies. Mark Jarzombek. John Wiley & Sons: 2013

[25]https://genographic.nationalgeographic.com/

[26]https://genographic.nationalgeographic.com/

[27]https://en.wikipedia.org/wiki/Genetic_history_of_indigenous_peoples_of_the_Americas

[28]https://en.wikipedia.org/wiki/Y-DNA_haplogroups_in_indigenous_peoples_of_the_Americas

[29]Architecture of First Societies. Mark Jarzombek. John Wiley & Sons: 2013

[30] Out of Aden. Stephen Oppenheimer. Robinson Publishing: 2004

[31] Out of Aden. Stephen Oppenheimer. Robinson Publishing: 2004

[32] Wells, Spencer. İnsanın Yolculuğu, Yurt Kitap Yayın:2012

[33] Out of Aden. Stephen Oppenheimer. Robinson Publishing: 2004

[34] https://en.wikipedia.org/wiki/Genetic_history_of_indigenous_peoples_of_the_Americas

[35]https://genographic.nationalgeographic.com/

[36]https://en.wikipedia.org/wiki/Genetic_history_of_indigenous_peoples_of_the_Americas

[37] Wells, Spencer. İnsanın Yolculuğu, Yurt Kitap Yayın:2012

[38] Ruhlen, Merrit. Dilin Kökeni, Hece Yayınları: 2006

[39] People of The Earth, Brain M. Fagan. Pearson Prentice Hall:2007

[40] Out of Aden. Stephen Oppenheimer. Robinson Publishing: 2004

[41] https://en.wikipedia.org/wiki/Genetic_history_of_indigenous_peoples_of_the_Americas

[42]https://en.wikipedia.org/wiki/Y-DNA_haplogroups_in_indigenous_peoples_of_the_Americas

[43] http://www.pbs.org/lewisandclark/native/yan.html

[44] https://tr.pinterest.com/pin/524387950343411748/

[45]https://genographic.nationalgeographic.com/

[46]https://genographic.nationalgeographic.com/

[47]https://genographic.nationalgeographic.com/

[48]https://genographic.nationalgeographic.com/

[49]https://genographic.nationalgeographic.com/

[50]https://genographic.nationalgeographic.com/

[51]https://genographic.nationalgeographic.com/

[i] http://www.pbs.org/lewisandclark/native/yan.html

[ii] https://tr.pinterest.com/pin/524387950343411748/

 

 

bottom of page