Ariler 25-12 | dunyatarihi

Batının Mamut Avcıları: Ariler
Hint-Avrupa Kültür Bölgesinin Oluşumu

Orta Asya’da Gravettian Kültürünün Ortaya Çıkışı ve Avrupa’ya Yayılması

Tundra’nın zor ortamına uyum sağlayan ilk insanlar orta asya’da 40 bin yıl önce görüldüler. Doğu Avrupa’da bu insanlara arkeologlar Gravettian’lar adını verdiler. [i]

Son buzul maksimumu civarında, Avrupa’da yeni bir kültür yayıldı. Gravettian adı verilen kültür 33 bin yıl önce kuzey doğu Avrupa’da, Don nehri üzerindeki Kostenki sitesi gibi sitelerde ortaya çıkmış görünüyor. Kültürün, son buzul maksimumumunda artani soğuğa bir uyum olarak değerlendirilebileceği düşünülüyor. Avrupa’da yayılmasına rağmen, Sibirya’da aynı dönemdeki kültürlerle de benzerlikler içerir. Bozkırların kültürüdür ve Ren Geyiği ile Mamut avcılığı ön plana çıkar.[ii]

[ix]

Belki de en dikkat çekici Doğu Gravettian siteleri mamutların çene, fildişi ve uzun kemiklerinin, üzerine deri ve toprak konulan bir iskeletin yapım unsırları şeklinde kullanılmasıyla inşa edilmiş konutları olanlardır. Doğu Avrupa’nın ağaçsız stepleri boyunca mamut kemikleri en elde edilebilir inşaat malzemesini oluşturmuştur, onun için bunların kullanılması mağara ve kaya barınaklarının kıt olduğu yerlerde soğuk Buz Çağı koşullarına ustaca bir uyumdur.[iii]

Gravettian kültürü 29-18 bin yılları arasında Avrupa’da görüldü. [iv]

Doğu ve Orta Avrupa’da günümüzden 30-10 bin yıl önceye tarihlenen avcı-toplayıcı topluluklara ait kamp yerlerinde mamut kemikleri bulundu. [v]

Mamutlar hayat için temel kaynaktı. [vi]

Rusya Ovası’ndaki siteler daha önce tecrit olmuş kabul edilmekteydi, ancak şimdi bunlar yaklaşık 28.000 ila 10.000 yıl öncesi arasında 18.000 yıl kadar süren ve genel olarak “Doğu Gravettian” diye bahsedilen çok daha geniş bir kültürel kompleksin parçası olarak görülmektedir. Taş alet tipleri; kemik alet tipleri, takılar, heykelcikler ve hayvan kullanım modellerinin hepsi bu alanın her yerinde oldukça benzemektedir. [vii]

Olga Soffe, buz tabakasının son büyük ilerleyişi sırasında Doğu Avrupa’nın da sığınak oluşturmuş olabileceği tezini öne sürmüştür. Yaklaşık 24.000 ila 18.000 yıl öncesi arasındaki 6.000 yıl boyunca buz cephesinin Orta Avrupa üzerine son kez gelişi sırasında önemli bir nüfus hareketi olduğu hipotezini ortaya atmıştır. 24.000 öncesinden evvel orta Tuna boyu Karpatya havzasındaki sitelerde, önemli bir yağmacı nüfusu yaşamıştı. Bu insanlar izleyen bin yıllarda doğuya doğru, önce Ukrayna’daki Dinyestcr Vadisi’ne, sonra da Güney Rusya’daki Dinyeper ve Don havzalarına kaymış olabilirler. [viii]

[x]

Gravettian Kültürünün Hint-Avrupa Anayurduna Çekilmesi: Geç Gravettian (22,000–12,000 yıl önce)

[xi]

Son buzul zirvesi ile birlikte, 21 bin yıl önce Avrupa’da yaşam değişti. Gravettian kültürü daha doğuya doğru çekildi.[xii]

Gravettian kültürünü, Hint-Avrupalılar ile ilişkilendiren bir modelin uygun olacağı kanaatindeyiz. Bu modele göre, 40 bin yıl önce Orta Asya’da yaşamaya başlayan insanlar zaman içinde soğuk iklim şartlarına uyum sağlayan bir kültür geliştirdiler. Bunlardan bir kısmı Orta Asya’dan batıya doğru hareket ederek Avrupa bozkırlarına yerleştiler. Son buzul zirvesinde bu insanlar, Akdenizlilerin yaşam için elverişsiz buldukları Avrupa bozkırlarında yaşadılar. Isınmanın başlaması ile birlikte Avrupa’daki bozkırlar yerlerini ormanlara bırakınca, onlar da yaşam kültürleri ile daha uyumlu Rus bozkırlarına doğru geri çekildiler.

[xiii]

Harita’da MÖ 11 binde, son buzul zirvesinin sonlarına doğru, ormanların ve bozkırların sınırı görülebiliyor. Arilerin (Hint-Avrupalıların) bozkır kültürü olarak devam ettiği düşünülebilir. Çekildikleri bölge, daha sonra göçlerin başlayacağı ve Hint-Avrupalıların anayurdu olarak kabul edilen bölgedir. Araya giren mesafe ve geçen onbinlerce yıl dilin farklılaşmasını da açıklamaktadır.

Özetle, Son Buzul Zirevesinde Orta Asya’dan batıya göçeden mamut avcıları ayrışarak Ari (Hint-Avrupa) kültür bölgesini oluşturdular.

Bir başka bölümde ele alacağımız bir diğer Orta Asyalı mamut avcısı da doğuda Sibirya bozkırlarına yönelerek Altaylılar haline geldiklerini göreceğiz.

Genetik

Batı bozkırlarında yayılanların R1 geni taşıdığı düşünülebilir. [xiv]

Rerkek işaretçisi, Orta Asya’da 20-25 bin yıl kadar önce ortaya çıktı. 3 temel kolu görülüyor: R1a, R1b ve R2

Rus Erkek[xv] ve Rerkek İşaretçisinin Yayılması[xvi]

Rerkek İşaretçisinin Dünya Üzerinde Dağılımı[xvii]

Aşağıda daha ayrıntılı olarak göreceğimiz, R işaretçisinin dünya üzerindeki dağılımını tamamen Son Buzul Zirevesi ile ilişkilendirmek büyük bir yanlış anlama olur. Tersine muhtemelen çok az bir kısmı bu dönnemle ilgilidir. Esas R işaretçisinin yayılmasını anlamak için çok daha yakınlara MÖ 2.bine kadar beklemek gerekir. Yine de bugünkü mevcut durumu görmekte fayda var.

R1a kolu daha çok doğu Avrupa, Orta Asya ve Hindistan’da yoğun. Hindu dili konuşanlar arasında %35’e yaklaşıyor. Dravid dillerini konuşan güney kısımlarında ise %10’a düşüyor. İran’ın batı kısımında oran %5-10 civarında iken doğu bölümünde %35’e kadar çıkıyor. İran çölünün yayılma üzerindeki etkisine örnek gösteriliyor.[xviii]

R1a İşaretçisinin Dünya Üzerinde Yayılımı[xix]

R1b işaretçisi ise batı Avrupa’da daha yaygın. Yalnız Türkmenistan’da %35’e yakın R1b oranı dikkat çekici.[xx] Türkmenler, Anadolu Türkleri gibi Oğuz boyunu temsil ediyorlar. R1b’nin bu oranı ne anlam ifade ettiği bu açıdan önemli.

R1b İşaretçisinin Dünya Üzerinde Yayılımı[xxi]

İrlandalı Erkek[xxii] ve R1berkek İşaretçisinin Yayılması[xxiii]

Avrupa’da R1b[xxiv]

Pakistanlı Erkek[xxv] ve R2erkek İşaretçisinin Yayılması[xxvi]

Pakistan, Hindistan ve Orta Asya’nın güneyinde görülüyor.

Sanat

Gravettian'in en dikkat çekici unsurları hiç kuşkusuz belki de dini bir inanca işaret eden venüs heykelcikleridir. Orta ve doğu Avrupa başta olmak üzere, Gravettian'e tarihlenen pek çok merkezde bu heykelciklerin en güzel örneklerine rastlanmıştır. [xxxiv]

Avrupa’da bulunmuş ve 25 ile 35 bin yıl önceye ait en dikkat çekici sanatsal şekiller, daha sonra Venüs figürleri adı verilen kadın heykelcikleridir.[xxxv]

Almanya'dan Sibirya'ya kadar her yerde bulunan, hepsi de oldukça sıra dışı düzinelerce heykelcik vardır. En yeni keşif olarak 2008 yılında Almanya'da başı olmayan ama devasa memeleri olan, 35 bin yıl önce mamut dişinden oyulmuş 5 cm'lik bir heykelcik bulundu. Yaklaşık aynı tarihte, Sibirya'daki Baykal Gölü yakınlarında yer alan -yeryüzünde yaşanması en zor yerlerden biri olduğu su götürmeyen- Malaya Siya'da avcılar kemiklere hayvan resimleri oymak için zaman harcıyorlardı. MÖ 25.000'e gelindiğinde üye sayısı 120'ye kadar varan gruplar Çek Cumhuriyeti'nde bulunan Dolm Vestonice'de mamut kemik ve derisinden kulübelerde toplanıyorlardı. Buralarda kilden hayvan ve yine iri memeli kadın heykelciklerinden binlerce yapmışlardı. [xxxvi]