Kongo-Sahra Kültür Bölgesinin Ayrılması
Kongo-Sahra bölgesi bu dönemde iki gruba ayrıldı.
Nijer Kongo Kültür Bölgesi
Ortadoğu’ya geçen bir grup insanın daha sonra Afrika’ya geri döndüğünü ve bu grubun Eerkek işaretçisi üzerinden izlendiğini görmüştük. Bu grup Afrika içinde yayıldı ve Afrika’nın en önde gelen genlerinden birisi haline geldi. Afrika’nın hemen hemen tüm bölgelerinde diğer işaretçilerle birlikte görülebiliyor.
Oma Nehri Vadisinde bir Erkek ve E3Aerkek İşaretçisinin yayılması[i]
Büyük Sahra 28.000 yıl önce çölleşmeye başladı. Bölgede yaşayan insanlar da daha elverişli bölgelere doğru göçe başladılar. 25.000 yıl önce bazı gruplar Afrika’nın kuzeyine ve batısına doğru göç ettiler. Bu tarihlerden sonra kuzeyde çöl, orta kesimde ise tropikal ormanlar geçmişte Kongo-Sahra dili konuşan halkaları ayırdı. Nijer- Kongo dillerinin de 27.000 yıl gibi bir süre önce ayrıldığı düşünülüyor.
Nijer-Kongo Dil Ailesi Erkeklerindeki Genetik İşaretçilerin Oranı[ii]
Görüldüğü gibi, Nijer-Kongo dillerini konuşanların büyük çoğunluğu E1b1erkek genetik işaretçisini taşırlar.
Nijer-Kongo dili konuştuğu halde, diğer genetik işaretçilerin yüksek oranda bulunduğu topluluklar büyük ihtimalle asimile olmuş topluluklardır.
Kültür Bölgesi
Nijer-Kongo dil ailesinin bütün Batı Afrika'ya, ekvator altı bölgesinin büyük bir bölümüne yayılmış olduğu görülür. Oysa Greenberg, Afrika'da ekvator altı bölgesindeki bütün Nijer-Kongo dillerinin Bantu denen tek bir alt-ailede toplanabileceğini saptadı. İşte 1032 Nijer-Kongo dilinin yansının ve Nijer-Kongo dili konuşanların yarıdan fazlasının (yaklaşık 200 milyon kişinin) varlığını bu alt-aileyle açıklayabiliriz. Bütün o 500 Bantu dili öylesine birbirlerine benzer ki bunlar sanki şaka eder gibi tek bir dilin 500 farklı lehçesi olarak tanımlanmıştır.[vii]
Bantu dilleri, hepsi bir arada Nijer-Kongo dil ailesinin aşağı sıralarda, tek bir alt-ailesini oluşturur. Öteki 176 alt-ailenin çoğu, Nijer-Kongo yayılım alanının küçük bir bölümünü oluşturan Batı Afrika'ya sığışmıştır. Hele hele önde gelen Bantu dilleri ile Bantu dillerinin en yakın akrabası olan ve Bantu olmayan Nijer-Kongo dilleri Kamerun ile Kamerun'un hemen yanı başındaki Doğu Nijerya gibi küçücük bir bölgeye sıkışıp kalmıştır.[viii]
Anlaşıldığına göre Nijer-Kongo dil ailesi Batı Afrika'da ortaya çıkmıştır; bu ailenin Bantu kolu bu yayılım alanının doğu ucunda, Kamerun'da ve Nijerya'da varlık bulmuştur; daha sonra Bantu bu anayurdundan dışarıya taşmış, Afrika'nın ekvator altı bölgesinin çoğu kesimine yayılmıştır.[xix]
Nil-Sahra Kültür Bölgesi
Orta ve güney Sudan, Nil-Sahra ve Kuşitik dil ailelerine mensup toplulukların yoğun olduğu bir bölgedir. [iii]
35 bin yıl önce Nil Vadisi’de bugünkü Hartum yakınlarından yayılan Khormusan kültürünü Nil-Sahra kültürü ile ilişkilendirilebilir. Özellikle balık tüketimi dikkat çekici görünüyordu. 25 bin yıl önce, Nil Vadisi boyunca, Khormusan kültürünü takip eden bölgesel kültürler görüldü. [iv]
Nil Vadisinin Arkeolojik tarihi, komşu bölgelerdekinde farklıdır. Bugünkü Hartum yakınlarından Beyaz Nil vadisi boyunca yayılan Khormusan kültürünün, 35 bin yıl önceye kadar gittiği ve Dabban kültürü ile çağdaş olduğu kabul edilmektedir. Balık ve kara hayvanları beraber tüketilmektedir. [v]
Söz konusu bölge aynı zamanda daha yeni bir dil ailesi olan Hami-Sami dillerinin de yayıldığı alan olduğu için bu dil grubu günümüzde çok yaygın değildir. Ama bahsedilen zaman diliminde, gelecekte orta doğuda şekillenecek olan Hami-Sami dil grubu henüz şekillenmemiş durumdadır.
Nil-Sahra Dil Ailesi Erkeklerindeki Genetik İşaretçilerin Oranı[vi]
Nil-Sahra dilli topluluklarda da E1b1 işaretçisi yoğundur. Ama bunun yanında A ve B işaretçilerinin yoğunluğu dikkat çekmektedir. Bunlar, geçmişte San ve pigme dili konuştuğu halde bölgede Nil-Sahra dilli topluluklar içinde eriyen topluluklardır.
Kültür Bölgesi
Nilo-Sahra dillerinin parçalı dağılımı da bu dilleri konuşanların çoğunun Afro-Asya ya da Nijer-Kongo dillerini konuşan insanların girdabında boğulduğu anlamına gelir. [xx]
35 bin yıl önce Nil Vadisi’de bugünkü Hartum yakınlarından yayılan Khormusan kültürünü Nil-Sahra kültürü ile ilişkilendirmiştik. Özellikle balık tüketimi dikkat çekici görünüyordu. 25 bin yıl önce, Nil Vadisi boyunca, Khormusan kültürünü takip eden bölgesel kültürler görüldü. [xxi]
Sahra’nın güneyinde ve ortasında, zıpkın kullanan balıkçılarla ilgili bulunan iskeletleri, negroid özellikler taşıdıklarını göstermektedir. Bu özellikler, günümüzdeki Nilotiklere kadar korunmuş görünüyor.
Nil-Sahra grubu ile ilgili bir görüş, bu dilleri konuşan insanların, Sahra'da kuraklık başlamadan önce, Turkana gölünden Nijer dirseğine kadar olan bölgede göl ve nehirler civarında yayıldıkları yönündedir.[xxii]
Dipnotlar
[i] https://genographic.nationalgeographic.com/
[ii]https://en.wikipedia.org/wiki/Y-DNA_haplogroups_by_ethnic_group
[iii]http://linearpopulationmodel.blogspot.com.tr/2012/05/origins-of-nilo-saharan-and-cushitic.html
[iv]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[v]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[vi]https://en.wikipedia.org/wiki/Y-DNA_haplogroups_by_ethnic_group
[vii]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010
[viii]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010
[xix]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010
[xx]Tüfek, Mikrop Ve Çelik. Jared Diamond. Tübitak: 2010
[xxi]African Archaeology, David W Phillipson. Cambridge University Press: 2005
[xxii] The Archaeological and Linguistic Reconstruction of African History. Christopher Ehret. University of California Press: 1982
