Kronoloji: Savaşa Doğru (1929-1939)
Ekonomik Buhran ve Siyasi Etkileri
(24 Ekim 1929) Ekonomik Krizin Başlaması
New York borsasında başlayan ekonomik kriz hızla tüm dünyaya yayıldı. Enflasyon ve işsizlik oranları yükseldi. Halkın memnuniyetsizliği arttı, ekonomik kriz, toplumsal krize dönüştü. Böylesi ortamda halka ekmek ve iş vadeden otoriter yönelimli partiler kitlelerin desteğini kolayca elde ettiler.
(Eylül 1930) Nazi Partisinin Yükselişi
En fazla dış borcu olan ülke Almanya, krizden de en çok etkilenen ülke oldu. Eylül 1930’da yapılan seçimlerde Nazi Partisi meclisin ikinci büyük partisi haline geldi.
30 Ocak 1933- Hitlerin İktidara Gelişi
30 Ocak 1933'te devlet başkanının önerisi ile, çoğunluğa sahip olmasa bile en güçlü parti durumunda bulunan Nasyonal Sosyalistlerin önderi Hitler Şansölye oldu.
Milletler Cemiyeti’nin Barışı Korumada Yetersiz Kalması
(18 Eylül 1931) Japonya’nın Mançurya’yı İşgali
Japonya’nın Mançurya’yı işgal etti. Milletler Cemiyeti üyesi olan Çin’in tüm itirazları sonuçsuz kaldı. Japonya da 1933’te cemiyetten ayrıldı.
(3 Ekim 1935) İtalya’nın Habeşistan’ı İşgali
İtalya’nın Habeşistan’ı işgali karşısında da Milletler Cemiyeti bir şey yapamadı. Milletler Cemiyeti’nin zayıflığı ortaya çıkmıştı. Silahlanma yarışı başladı.
Alman Ordusunun Büyütüleceği Açıklanması
Versailles Antlaşması ile Alman ordusu 100.000 kişi ile sınırlanmıştı. Hitler 1 Ekim 1934’te Alman Ordusunun 300.000 kişiye çıkarılacağını bildirdi. 16 Mart 1935 tarihinde Alman halkına yayınladığı demecinde, Almanya’ya dayatılan silahlanma kısıtlamasını tanımadığını ifade etti.
Almanya’nın Girişimlerine Tepkiler
İngiltere Hükümeti 1 Mart 1935'de Almanya'nın silahlanma faaliyetine girişmesi karşısında, İngiltere'nin savunma gücünü arttırmaya karar verdiğini açıkladı.
Fransa da düşen doğum oranlarına çözüm olarak, 15 Mart 1935'de, mecburi askerlik süresini uzatan bir kanun kabul etti.
1936-1937
(7 Mart 1936) Almanların Ren Bölgesine Asker Göndermesi
Almanların Versallies antlaşması ile silahtan arındırılmış Ren Bölgesine Asker Göndermeye başladılar. Bu sırada Milletler Cemiyeti İtalya-Habeşistan buhranı ile meşguldü.
(17 Temmuz 1936) İspanya İç Savaşının Başlaması
1936 seçimlerinden sosyalist "Halk Cephesi" zaferle çıkmıştı. 17 Temmuz 1936'da askerî bir darbe düzenlendi. General Franco İspanyol egemenliğindeki Fas topraklarındaki askerlerini İspanya'ya geçirdi. Ama ülkenin tamamını kontrol altına almayı başaramadı. Müdahale iç savaşa dönüştü.
(1 Kasım 1936) Berlin-Roma Mihveri
İtalya Habeşistan işgaline karşı gelen tepkiler karşısında destek arıyordu. Aradığı desteği Almanlarda buldu. Karşılıklı ziyaretler arttı. Mussolini 1 Kasım 1936 da Milano'da verdiği bir söylevde "Berlin-Roma çizgisi işbirliği ve barış isteyen bütün Avrupa devletlerinin etrafında toplanabileceği bir mihverdir" dedi.
(25 Kasım 1936) Anti- Komintern Pakt
Birliğe Japonya’da katıldı.
(Temmuz 1937) Çin-Japonya Savaşının Başlaması
Daha önce Mançurya’yı işgal eden Japonya, Çin’de yaşanan iç problemlerini fırsat bilerek Kuzey Çin’i işgale başladı.
Dünya Savaşına Doğru:1938-1939
(12 Mart 1938) Almanya’nın Avusturya'yı İlhakı
Avusturya doğumlu olan Hitler, 7 milyon Alman kökenli nüfusa sahip bu ülkeyi Almanya’ya bağlamak için harekete geçti. Önce ülkedeki Nazi Partisinin aracılığıyla bunu yapmaya çalıştı ama başarılı olamadı. 12 Mart 1938’de Alman zırhlı birlikleri bir gün içinde bütün Avusturya'yı işgal ettiler. Avrupa ülkeleri sözlü tepkinin ötesine geçemediler.
(29 Eylül 1938) Çekoslovakya'nın Parçalanması
Avusturya’dan sonra sıranın Çekoslovakya’ya geleceği anlaşılıyordu. Çünkü Çekoslovakya'daki Südet bölgesinde de 3 milyon kadar Alman yaşıyordu. 12 Eylül’de Hitler verdiği bir söylevde, Südet Almanlarına hürriyetleri verilmezse, bunu kendi eliyle vereceğini ilan etti, Çekoslovakya’da çatışmalar başladı.
Diğer Avrupa ülkeleri savaş istemiyorlardı. 29 Eylül 1938 tarihinde İngiltere, Fransa, İtalya ve Almanya’nın katıldığı Münih Konferansı’nda bir araya geldiler. Toplantıda Südet bölgesinin Almanya’ya verilmesine, böylece Çekoslovakya’nın yeni sınırlarının saptanmasına karar verildi.
15 Mart 1939- Çekoslovakya’nın Tamamen Paylaşılması
15 Mart 1939 günü bu sefer Macar ordusu Çekoslovakya topraklarına girdi ve I. Dünya savaşından sonra kendisinden koparılan Rutenya’yı Macaristan'a kattı. Bunun üzerine Alman Ordusu da ülkenin kalanını almak için harekete geçti ve Çekoslovakya’yı işgal etti. İşgalin ardından Slovakya, Alman koruması altında bağımsızlığını ilan etti. SSCB ve Fransa’nın Alman Hükûmetine verdikleri notalar bir işe yaramadı.
21 Mart 1939- Almanya'nın Litvanya’dan Memel'i Alması
21 Mart günü Litvanya devlet adamları Berlin'e davet edildiler ve 23 Mart sabahında Litvanyalılar Memel'i Almanya’ya terk eden anlaşmayı imzalamak zorunda kaldılar.
31 Mart 1939- Polonya’nın Tehdit Altına Girmesi
Doğuya doğru genişleme politikası başlatmış olan Hitler, Polonya’dan serbest şehir Danzig’in kendisine verilmesini ve Polonya Hükümeti’nin “Anti-Komintern Pakt”a girmesini istedi.
İngiltere ve Fransa 31 Mart 1938 de Polonya’ya garanti verdiler. Polonya'nın bağımsızlığı tehdit edilir ve Polonya da buna karşı koyarsa, İngiltere ve Fransa bütün güçleri ile Polonya’ya yardım edeceklerdi.
7 Nisan 1939- İtalya'nın Arnavutluk İşgalinin Başlaması
Hırvatların da Almanya'nın himayesi altına girmek istediklerine dair söylentiler çıkmıştı. Mussolini, "Hiç kimse gamalı haç'ın Adriyatik’e yerleşmesini hoşgörü ile karşılayamaz" demiş ve Berlin-Roma Mihverinin önemli şartlarından birinin de Akdeniz'in İtalyan nüfuzu altına bırakılması olduğunu Almanya’ya hatırlatmıştı. Almanya, kendisinin Akdeniz'de gözü olmadığı hususunda İtalya’ya teminat verse de Hitler'in peş peşe kazandığı başarılar Mussolini'nin gururuna dokunmuştu. İtalya sanki Almanya'nın bir peyki durumunda kalmıştı.
Mussolini, kendi gücünü göstermek için Arnavutluk’u işgale karar verdi ve 5 Nisan 1939 da bu niyetini Almanya’ya da bildirdi. Almanya Mussolini'nin teşebbüsünü hararetle destekledi. Çünkü İtalya Arnavutluk’a yerleşince, Roma'nın, Londra, Paris ve Belgrad'la münasebetleri bozulacaktı. İtalya donanması ve askerleri, 7 Nisan 1939 sabahından itibaren Arnavutluk’u işgale başladılar.
(22 Mayıs 1939) Çelik Pakt
Batılıların Yunanistan ve Romanya’ya garanti vermeleri Mussolini'yi sinirlendirdi ve ittifak imzası için Almanya’ya başvurdu. 22 Mayıs 1939 da Çelik Pakt adını alan Alman-İtalyan ittifakı imzalandı. Antlaşmaya göre taraflar birbirlerini ilgilendiren bütün meselelerde birbirlerine yardım edecekler ve taraflardan biri, bir veya daha fazla devletle savaşa tutuşacak olursa, diğeri ona bütün gücü ile yardım edecekti.
(6 Ağustos 1939) Batılıların Rusya ile Görüşmeye Başlaması
Çelik Paktın imzası ile uçurum adamakıllı derinleşmiş bulunmaktaydı. Batılılar Sovyet Rusya ile bir ittifak kurmak için teşebbüse geçtiler. 6 Ağustos 1939'dan itibaren Moskova'da, İngiliz, Fransız ve Sovyet askeri heyetleri arasında askeri görüşmeler başladı.
(23 Ağustos 1939) Rus-Alman Saldırmazlık Paktı
İlhaklar karşısında Batılıların gösterdiği zayıf tepki, Sovyet Rusya'nın Batılılara karşı hiçbir zaman içinden çıkarmadığı şüpheyi yeniden kuvvetlendirmiş ve canlandırmıştır. Sovyetler, bir yandan Batılılarla ittifak ve Barış Cephesi görüşmeleri yaparken, öte yandan da Almanya ile uzlaşmak ve Doğu Avrupa’yı Almanya ile paylaşmak için müzakerelere girişmişlerdi.
Moskova'da İngiliz-Fransız-Sovyet askeri görüşmeleri devam ederken, 23 Ağustos 1939 sabahı, Sovyet Rusya ile Almanya'nın bir saldırmazlık paktı imzaladıkları haberi bütün dünyaya bomba gibi düştü. Rus-Alman Saldırmazlık Paktı'na göre, taraflar birbirlerine saldırmayacaklar, birisi bir üçüncü devletle savaşa tutuşursa, diğer taraf bu üçüncü devlete hiçbir şekilde yardım etmeyecek, taraflardan birine yönelen bir devletler grubuna katılmayacaklar ve nihayet, ortak menfaatlerini ilgilendiren meselelerde birbirleriyle temas edeceklerdi.
3 Eylül 1939- II. Dünya Savaşı’nın Başlaması
Rus-Alman Saldırmazlık Antlaşması ile Almanya iki cepheli savaş tehlikesinden kurtulmuştu. Batılılarla savaşı rahatlıkla göze alabilirdi.
1 Eylül 1939 sabahından itibaren, hazır bekleyen Alman orduları, savaş ilan etmeksizin Polonya topraklarına girmeye başladı. Polonya, İngiltere ve Fransa’dan vermiş oldukları garantiyi yerine getirmelerini istedi. İngiltere ve Fransa Almanya’ya ültimatom vererek, Almanya askerlerini Polonya topraklarından çekmediği takdirde, Polonya’ya karşı taahhütlerini yerine getireceklerini bildirdiler. Almanya bu ültimatoma cevap bile vermedi. Bunun üzerine 3 Eylül 1939 günü İngiltere ve Fransa Almanya’ya savaş ilan ettiler.
Amerika Birleşik Devletleri tarafsızlığını İtalya da savaşmayacağını bildirdi.
II. Dünya Savaşı başlamıştı.
