Son Buzul DoruÄŸu (LGM)
​
70.000 ile 35.000 yıl önceki nispeten sıcak bir dönem sonrası, yaklaşık 35.000 yıl önce güneye doÄŸru son büyük ilerleyiÅŸine baÅŸladı.[1]
​
Son buzul zirvesi 25-18 bin yıl önce yaÅŸandı. 21 bin yıl önce, sıcaklıklar bugünkünden 20 C daha düÅŸüktü. Fakat en büyük deÄŸiÅŸiklik, aynı zamanda yaÅŸanan kuraklıktı. Kuraklık, aÄŸaçların yetiÅŸmesi için uygun deÄŸildi. Birçok bölgede ormanlık alanlar bozkırlara dönüÅŸtü. [2]
​
18 bin yıl önce dünyanın birçok bölgesi yaÅŸanmaz hale geldi. [3]
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
[4]
BuzullaÅŸmaların etkisi özellikle Avrupa'nın kuzeyinde ÅŸiddetli bir ÅŸekilde hissedilir. GeniÅŸleyen buzul yaygısının Alplerin kuzeyini ve Pireneler'in çoÄŸu bölgesini ve özellikle de yüksek alanları bir kutup çölü haline getirdiÄŸi görülmektedir. Öyle ki; tundra iklimi (donmuÅŸ toprak) Fransa'nın güneyine kadar uzanmış ve kuzeydeki daÄŸlık alanları etkisi altına almıştır. Bu dönemde Avrupa'nın kuzeyindeki ana buzul örtüsünün sadece güneyindeki topraklarda çok az bitki yetiÅŸtiÄŸi tespit edilmiÅŸtir.[5]
​
Son buzul doruÄŸunun soÄŸuk iklim koÅŸullarının en ÅŸiddetli yaÅŸandığı zamanlarda İngiltere'nin çoÄŸu kesimi, Fransa'nın ve Hollanda'nın kuzeyi ve Almanya ile Polonya'nın doÄŸu bölgeleri insanlar için yaÅŸanabilecek alanlar olmaktan çıkmıştır. Sadece Fransa'nın güneybatısındaki Dordogne Bölgesi ve Pireneler'in 'Z alçak yamaçlarının insan yaÅŸamı açısından bu bölgelere nazaran daha uygun koÅŸullara sahip olduÄŸu görülmektedir. Akdeniz Bölgesi'nde ise genellikle kurak ve yarı-çöl ikliminin egemen olduÄŸu görülür. Son buzul doruÄŸunda bu bölgedeki ormanlık alanlar, kıyısal alanlar dışında oldukça azdır.
Buz cephesi boyundaki tundra ve park-tundrası Güneybatı Avrupa’dan KuzeydoÄŸu Asya’ya ve Alaska içlerine kadar uzanan muazzam bir step bölgesine açılmaktaydı. Guthrie (1990) bu alana hem muazzam boyutları hem de en önde gelen memeli sakinleri yüzünden uygun bir isim olan “mamut stepleri” adım vermiÅŸtir. Bu bölge bugünkünden 10-20" düÅŸük olan ortalama Ocak ayı dereceleriyle ters ve soÄŸuktu. Hayvan nüfuslarıysa insanların zor koÅŸullara raÄŸmen bu ortamda hayatta kalabileceÄŸi anlamına da gelecek ÅŸekilde yüksekti.[6]
​
Kuzey Yarımküre buz tabakalarının kalınlığı ÅŸaşırtıcıydı çünkü bazı serlerde 2.500 metreye eriÅŸiyordu… Geri çekilen buz kitlesi, daha da ilginç sonuçlar üretmiÅŸtir. Muazzam eriyik selleri buz cephesini kaldırmış ve en sakın okyanusun yolunu bulmaya çalışmıştır. Geri çekilen buzuldan, buzul çevresi arazisinde binlerce yıl donuk kalan ve sonraki çökeltilerle kaplanan buz blokları bırakılmıştır. Sonunda bunlar eriyince suyla dolu ve Kuzey Amerika’nın kuzeyindeki ve Avrupa’daki göllerin birçoÄŸunu oluÅŸturan çukurlar kalmıştır. [7]
​
18 bin yıl kadar önce dünya deniz seviyesi bugüne göre 120 m. Kadar daha alçaktı. Ege adalarının Anadolu ile birleÅŸmiÅŸ, Çanakkale ve Marmara BoÄŸazları kara haline dönüÅŸtüÄŸünden Marmara Denizi göl halindedir. BoÄŸazlar olmadığı için beslenme akarsulara baÄŸlı ve yağış kar olarak kalıp erimediÄŸinden Karadeniz, soÄŸuk ve tatlı su gölüne dönüÅŸmüÅŸ, zaman zaman Hazar gölü ve Aral Gölü’yle birleÅŸmiÅŸtir. Bu dönemde Anadolu yarım adasını düÅŸündüÄŸümüz zaman Çukurova gibi büyük delta ovalarının olmadığını ve Anadolu’yu sert, kurak, karasal bir iklim tipi ile düÅŸünmemiz gerekir.[8]
​
Azami buzul sınırı süresince buzul çevresi bölgesi, büyük ölçüde kuru oluÅŸu ve Batı Avrupa’dan büyük miktarda toprak getirip bunu DoÄŸu Avrupa ve Orta Asya’da lös ÅŸeklinde çökelten güçlü rüzgârlar yüzünden muhtemelen çok konuksever deÄŸildi. Öte yandan buz tabakası geri çekilmeye baÅŸlarken rüzgârlar azalmış ve eriyen buz çok daha fazla nemle, neticede daha verimli bir ortamla sonuçlanmış olmalıdır. Buz cepheleri kendi merkez bölgelerine doÄŸru çekildikçe buzul çevresi bölgesini kısa çalılar ve cüce aÄŸaçlar kolonileÅŸtirmeye baÅŸladı. RengeyiÄŸi gibi göçebe hayvan sürüleri, buz tabakalarının yaklaşık 20.000 yıl önce baÅŸlayan çekilmesine (ve periyodik küçük çaplı ilerlemelere) uyumlu olarak ortamlarına intibak eltiler; insanlar da buzul çevresi sterimde hayvanları izlediler.[9]
​
18 bin yıl önce buzullar geri çekilmeye baÅŸladı ve çekilme 9 bin yıl önceye kadar devam etti. [10]
​
Son Buzul DoruÄŸu buzullarının erimesi yaklaşık MÖ 12.600'lerden itibaren deniz seviyelerinde yükselmeler baÅŸlamıştır. … Ancak tam buzul koÅŸulları sona erip Holosen iklim koÅŸulları hakim olmaya baÅŸlamışken MÖ yaklaşık 11 binde buzul koÅŸullarına yakın bir iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi meydana gelmiÅŸtir. Hemen hemen 1000 yıldan fazla bir süre etkisini devam ettiren bu soÄŸuk evre Younger Dryas (Genç Dryas) olarak bilinmektedir
Dipnotlar
[1]İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013
[2] Holocene. Neil Roberts.Wiley-blackwell: 2014
[3] Out of Aden. Stephen Oppenheimer. Robinson Publishing: 2004
[4] How Humans Evolved. Robert Boyd…W. W. Norton & Company: 2009
[5]Son buzul Çağı ve Holosen BaÅŸlangıcında Anadolu ve Balkanlar. Murat Karakoç. Midas: 2015
[6]İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013
[7]İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013
[8]Prof. Dr. Recep Yıldırım, Uygarlık Tarihine Giriş
[9]İnsan Toplumunun Kökenleri. Peter Bogucki. Kalkedon: 2013
[10] Holocene. Neil Roberts.Wiley-blackwell: 2014
