19. yy.(3) - Materyalizm Karşıtı Tarih Felsefeleri
Tarih felsefelerine tepkiler de gelmekte gecikmedi.
Kierkegaard(1813-1855, Danimarka)
Danimarkalı varoluşçu filozof … Kierkegaard’a göre Hegel ve Marx’ın tarih felsefeleri “tarihsellik” kavramını yanlış olarak geleceğe de taşımaktadırlar…Tarihsel olma, olup bitmiş olma ile ilgili olduğundan, gelecek ise henüz olmamış olduğundan, dünya tarihinin bütününe yönelik spekülasyonlar tarihe ilişkin savlarını gelecek için de ileri sürmekte ve bu durum da “tarihsellik” kavramıyla ve tarihsel olma ile bağdaşmamaktadır.[i]
Schopenhauer (1788-1860, Almanya)
İnsan türünün tarihi denilen şey tarihsel olaylar yığınıdır ve çağların geçerek birbirini izlemesi de rastlantısal bir form içinde olur. Kierkegaard gibi o da tarihsel olanın nesnelliğinden söz edilemeyeceğini çünkü tarihin bir rastlantılılıklar alanı olduğunu düşünür.[ii]
Schopenhauer,Hegel’in ...dünya tarihini planlanmış bir bütün olarak kavrama çabasını da eleştirir. “Tüm insanlığın bilincinin tarihte devinimindeki birlik” gibi bir düşünce salt kurmacadan ibarettir. [iii]
Nietzsche (1844-1900, Almanya)
Tarih felsefesi ve tarih bilimine bir başka eleştiri de Alman filozof Friedrich Nietzsche’den (1844-1900) gelir. Nietzsche 19. yüzyılın genel eğilimi olan “tarihsel anlam” düşüncesinin hasta bir düşüncenin ürünü olduğunu ve bunun bir çöküş işareti olduğunu dile getirmiştir.[iv]
Tarihsel olaylar asla tek bir anlama sahip değildirler. Nietzsche’ye göre tarih güç istenci peşinde koşan insanların ve grupların kendi varoluşları açısından bağlı oldukları sınırsız sayıdaki ilgilerinin savaş alanıdır. Tarih böyle sınırsız ilgilerin savaş alanıyken biz de tarihe kendi ilgilerimiz açısından yöneldiğimizde artık tarihte bir nesnellikten söz edemeyiz.[v]
Nietzsche’ye göre tarihte erek ve yasa arayan Aydınlanma ruhu tarihte rastlantının anlamsız gücünü görememiş ve bu konuda tam bir körlüğe düşmüştür. Tarihte bir akıl aramak ya da genel bir plan ve evrensel bir anlam aramak da saçmadır. Nietzsche’ye göre tarihte bir anlam arama çabası Batı dünyasına Hıristiyanlığın miras bıraktığı bir şeydir. Bütün Batı felsefesine sinmiş olan tarihin bir anlamı olduğu ya da tarihte genel bir planın işlediği düşüncesi, Nietzsche’ye göre kılık değiştirmiş bir teolojiden başka bir şey değildir. [vi]
Dipnotlar
[i]Tarih Felsefesi – 2: Cengiz İskender Özkan. Anadolu Ünv.: 2013
[ii]Tarih Felsefesi – 2: Cengiz İskender Özkan. Anadolu Ünv.: 2013
[iii]Tarih Felsefesi – 2: Cengiz İskender Özkan. Anadolu Ünv.: 2013
[iv]Tarih Felsefesi – 2: Cengiz İskender Özkan. Anadolu Ünv.: 2013
[v]Tarih Felsefesi – 2: Cengiz İskender Özkan. Anadolu Ünv.: 2013
[vi]Tarih Felsefesi – 2: Cengiz İskender Özkan. Anadolu Ünv.: 2013