Akdeniz’de Mücadele 

Kuzey Afrika ile Birlikte Akdeniz’in Artan Önemi

Şam, dünyadaki aralıksız meskûn olmuş en eski şehirdir. İslâm’ın Akdeniz etrafındaki muzaffer yolculuğunun ana üssü, Medine veya Mekke değil eski Şam olacaktı. 

​

Ömer’in katlinden sonra, Halife Osman, bugünün Libya’sı olan Cyrenaica’ya akınlar yapılmasına izin verdi.  Yağma akınları kurala dönüşünce, fatihlerin gırtlaklarını parçalarcasına attıkları savaş çığlıkları, Bizans “Afrika”sına kadar -ya da bugünkü Tunus; Arapçası İfrikiye- bütün Akdeniz sahili boyunca duyulur oldu. 

​

Amr bin As Beerşeba’da emeklilik hayatı sürerken tekrar acele göreve çağrılmıştı. Acil bir duruma müdahale etmesi isteniyordu: 645 yılında ufukta bir Bizans donanması belirmiş, ani bir saldırıyla İskenderiye’yi geri almıştı. Amr’ın yetkin önderliği altında durum çabucak düzeltildi ve Rumlar bir kere daha gemilerine binip gittiler. Bu sefer, bir daha hiç dönmemecesine. 

​

Amr, Bizanslıların bu yenilgisini (ve kendisinin de yeniden prestij kazanmasını), batıya doğru yapılan akınlara katılmak için vesile kabul etti. En kazançlı akınların yapıldığı yer, güney-orta İfrikiye’ydi. Orada, Rum soylusu Gregoras, Bizans İmparatorluğu’ndan ayrılmıştı. Arap süvarileri, Sübeytıla’da (Tunus), Gregoras’ın egemenlik hayallerini çabucak söndürdüler. Gregoras’ı öldürüp, ordusunu bozguna uğrattılar, hazinesine el koydular. 

​

Şam Valisi Muaviye’nin Vizyonu

Muaviye, dindaşları bir yandan Kuzey Afrika kıyılarını yoklarken, Şam’dan ayrıldı ve Toros Dağları’nı aşarak Anadolu’ya hücum etti. Ne var ki, İskenderiye’den gelen haberler onu duraklattı. Geçmişte de istilacı olmuştu (Partlar, Vandallar, Vizigotlar, Ostrogotlar, Avarlar, Burgondlar, Hunlar, Persler, Bulgarlar) ama bunların içinden çok azı Bizanslılara deniz hakimiyetinde de rakip olmaya kalkışmıştı. Muaviye, haklı olarak, İskenderiye’nin geri alınışından çıkarılacak dersler olduğunu düşündü. İslâm, savaş gemilerine sahip olmadıkça, Rum denizciler karşısında her zaman zayıf olacaktı. İşte bu basireti, Muaviye’yi büyük hükümdarlar arasına katmıştır.

​

Muaviye, akrabası Halife Osman’ın rızasını aldıktan sonra, izleyen bin yıl boyunca deniz ulaşım yollarının denetiminde söz sahibi olacak Müslüman donanmasını kurmaya başladı. Çöl adamları denize açılıyordu. Bundan böyle Müslüman bir Akdeniz imparatorluğuna deniz limanları da eklenecekti. Bu son derece ileri görüşlü bir karardı.

​

Donanma Oluşturulması

Donanma, şaşılacak bir hızla hazır edildi. Bu, şüphesiz, yeni fethedilmiş ülkelerin denizci halklarının (Yemenliler, Suriyeliler, Rumlar ve Kıptiler) bilgi ve tecrübeleri sayesinde olmuştu. Müslümanlar, Bizanslılarla boy ölçüşmelerine imkân verecek denizcilik becerilerini kazanmak için muhtemelen eski ticaret ortakları olan Hint Okyanusu gemicilerinin hizmetinden yararlandılar. Arap Yarımadasından gelen bu gemiciler, gök cisimlerine bakarak yön bulmanın incelikleri konusunda usta olmakla kalmıyorlardı; aynı zamanda, ileride, açık denize gözü kapalı dalmak gerektiğinde mukayesesiz bir kullanışlılığa sahip bir araç olan manyetik pusulayı da bulacaklardı.

​

Akdeniz’de Mücadelenin Başlaması

649 yılına gelindiğinde, Muaviye ve müttefikleri demir almış bulunuyorlardı.  Akdeniz’de Hıristiyanlarla Müslümanlar arasındaki ölümcül adadan adaya atlama oyununu artık başlıyordu. Bu mücadele, iki din arasındaki karşılaşmanın büyük kısmına damgasını vuracaktır. Müslümanlar, Girit’e çapul akınları yaptılar, Kıbrıs’ı zapt ettiler. 654 yılında, sıra Rodos’a geldi. Bu ada, klasik antikitenin en eski zamanlarından beri Greko-Romenlerin deniz üstünlüğünün ileri karakollarından biri olmuştu.  

​

Muaviye’nin gemileri, Anadolu kıyılarından yukarı doğru ilerlemelerini sürdürdüler. Rodos’tan sonra Kos Adası alındı. Bu ada, Ege Denizi’nde, önce Çanakkale’ye ve oradan da bizzat Konstantinopolis’e varan yolda atlama taşları teşkil eden On İki Adalar’dan biriydi. 

​

İkinci Konstans (Herakleios’un torunlarından biri), bu durum karşısında endişeye kapılarak 655 yılında bu yeni yetme deniz gücünü ezmek üzere donanmasıyla yola çıktı.

​