Mu’tasım (833-842, 9 yıl)

(833) Mu’tasım Halife Olması

Me’mun’un ölümü üzerine, oğlu değil, Türk komutanların desteğini sağlayan kardeşi Mu’tasım, halife oldu.

​

(838) Uzun Süredir Devam Eden Babek İsyanının Bastırılması

Mu’tasım Türk komutanlar yardımıyla, uzun süredir bastırılamayan isyanı bastırmayı başardı.

​

(836) Türklerin Etkinliğinin Artması ve Samarra’nın Kurulması

Me’mun zamanında etkinlik kazanmaya başlayan Türk komutanlar zamanla kontrolü tamamen ele geçirdiler. Bağdat’taki Türk askerlerin sayısı arttı ve Araplarla çatışmalar başladı. Bunun üzerine Mu’tasım Türk askerler için bir garnizon şehri olarak Samarra’yı inşa ettirdi. Kendisi de Türklerle birlikte Samarra’ya geçti. Böylece Samarra hilafet merkezi haline geldi.

​

(842) Mu’tasım’ın Ölümü ve Vasık’ın Halife Olması

Halife hastalanarak 48 yaşında vefat etti. Yerine oğlu Vasık halife oldu.

​

Vasık (842-847, 5 yıl)

(842) Vasık’ın Halife Olması

Mu’taım’ın yerine oğlu Vasık halife oldu.

 

(847) Vasık’ın Ölümü

5 yıl süren halifeliği Abbasi tarihinde önemli bir yer tutmaz. Döneminde Türk etkisi daha da artmış, Bizans’a ve İtalya’ya seferler yapılmıştır.

​

847 yılında vefat etti.

​

Mütevekkil (847-861, 14 yıl)

(847) Mütevekkil’in Hilafeti

Vasık yerine veliaht tayin etmeden ölmüştü. Saray bürokrasisinin ve askeri bürokrasinin liderleri halife seçimi için bir araya geldiler. Türk komutanlar, ölen halifenin çocuk yaşındaki oğlunun halifeliğini kabul etmediler. Onların baskısı ve oldu-bittisi ile Mütevekkile biat edildi.

​

Bu olaydan sonra Türk komutanlar yönetimdeki temel belirleyici konumuna geldiler. Hm halifeler hem de Arap aristokrasi bu etkiyi kırmak için çeşitli girişimlerde bulundularsa da başarı elde edemediler.

​

Dini Anlayışta Değişme

Mütevekkil Mutezile’nin resmi mezhep durumuna son verdi. Halk’ul Kur’an tarışmlarını yasakladı. Onun döneminden sonra Ehl-i Sünnet hakim hale geldi.

​

Şia’ya karşı da sert önlemler aldı. Hz. Ali taraftarları üzerinde baskıları artırdı. Buna karşılık çeşitli bölgelerde Şii isyanları çıktıysa da şiddetle bastırıldı

​

(861) Halifenin Türkler Tarafından Öldürülmesi

Halife ile Türk komutanlar arasındaki güven bunalımı artmıştı. Mücadeleye, veliahtlık hakkı başka kardeşine verilmeye çalışılan Muntasır da dahil oldu ve Türklerin desteğini aldı. Mücadelenin doruğa ulaştığı bir sırada Türk komutanlar sarayı basıp halifeyi öldürdüler ve Muntasır’ı halife seçtiler.

​

Muntasır (861-862, 1 yıl)

(861) Muntasır’ın Halifeliği

Muntasır babasının öldürülmesi ile sonuçlanan sürecin sonunca Türklerin sayesinde halife olmuştu ama o da Türklerin hakimiyetinden kurtulmaya çalışıyordu. Fakat kısa bir hilafetten sonra vefat etti.

​

Mustain (862-866, 4 yıl)

(862) Mustain’in Halifeliği

Halifenin öldürülmesi üzerine yine devlet erkanı toplandı. Artık veliaht sistemi ortadan kalkmış, halife bürokrasinin dengelerine göre seçilmeye başlamıştı. Türk komutanlar, halifeyi öldürdükleri için önceki halifenin çocuklarından birinin halife olmasını istemiyorlardı. Sonunda Abbasi hanedanından birisi üzerinde karar kılındı ve Mustain adı ile halife ilan edildi.

​

Türklere Karşı İsyanlar

Halifenin seçimi her yerde kabul görmedi. İsyanlar başladı. Özellikle başkent Samarra’da isyan büyüdü. Sonunda Türkler harekete geçerek isyanları bastırdılar.

​

Fakat artık Türkler arasında birlik de kaybolmuştu. Türk komutanlar kendi aralarında da mücadeleye başladılar.

​

(865) Halifenin Samarra’yı Terk Etmesi ve İki Halife

Sonunda kargaşadan yararlanan halife Samarra’yı terk ederek Bağdat’a yerleşti. Durumu tehdit olan Türkler dönmesi için baskı yapmaya başladılar. Sonunda da Samarra’da yeni bir halife seçtiler. Artık biri Samarra diğeri Bağdat’da iki halife vardı.

​

(866) İç Savaş

İç savaş patlak verdi. Bağdat kuşatıldı ve kuşatma uzadı. Kuşatmanın uzaması Mustain’in aleyhinde oldu. Bağdat halkı sıkıntıya düştü ve desteği zayıfladı. Sonunda anlaşma kararı alındı. Mustain tahttan çekildi, Mutez hilafete geçti.

​

Mu’tez (866-869, 3 yıl)

(866) Mutez’in Halifeliği ve Öldürülmesi

Önceki halife çekilmek zorunda bırakılmış, Mu’tez halife olmuştu. Türklerin sayesinde iktidara gelmişti ama o da onların etkisinden kurtulmaya çalışıyordu. Bu arada toplumun diğer kesimlerinde de Türklere karşı tepki artmıştı. Kuzey Afrikalı Megaribe adı verilen kuvvetler de destekelenerek güçlendirilmeye çalışılmıştı. Sonunda Türklere karşı harekete geçiler, hal desteğini de sağladılar ama mücadelede zafer Türklerin oldu.

​

Bu girişim başarısız olunca halife İran’daki Tahiriler hanedanından yardım isedi. Tahiriler talebi kabul edip yardım gönderdilerse de Türklerin baskıları karşısında halife birliklerden geri dönmesini istemek zorunda kaldı.

Bu arada Türk komuanların kendi aralarındaki mücadele de artmıştı. Sonunda isteklerine karşı çıkan halifenin sarayını basıp tahttan çekilmeye zorladılar. Halife hapsedildi, birkaç gün sonra da öldü.

​

Muhtedi (869-870, 1 yıl)

(866) Muhtedi’nin Halifeliği ve Öldürülmesi

Komutanlar kendi aralarında toplanıp bu sefer de Muhtedi’yi halife ilan ettiler ama o da ilk günlerden itibaren Türklerden kurtulmak için çalışmaya başladı. Sonunda mücadele Türkler ile halifeya bağlı askerler arasında silahlı çatışmaya dönüştü. Mücadeleden Türkler galip çıktılar ve Muhtedi’yi hilafetten ayrılmaya zorladılar. Kabul etmeyince de idam ettiler.

​

Mutemid (870-892, 22 yıl)

(870) Mutemid’in Halifeliği

Mutemid’e halife olarak biat edilmişti ama o halifelikle ilgilenmiyordu. Yönetimi kardeşine bırakıp oyun ve eğlenceye daldı. Gerçek yönetim kardeşi muvaffakta idi.

​

Uzunca süren halifeliğinde başlayan Zenci isyanı bastırılamadı. Saffariler ve Tolunoğulları ayrı hanedanlar haline geldiler.

​

(889)Hilafet Merkezinin Samarra’dan Yeniden Bağdat’a Taşınması

Dönemi aynı zamanda Türk etkisinin de zayıfladığı yıllar oldu. Dönemin sonuna doğru hilafet merkezi yeniden Samarra’dan Bağdat’a taşındı. Böylece Samarra dönemi sona ermiş oldu.  

​

Halife de 892 yılında Bağdat’da vefat etti.