Abdülmecid Döneminin Sonu

Bir isyan teşebbüsü

Islahat Fermanı’na bir tepki de 1859 yılı içinde İstanbul’da ortaya çıkmıştır. Tarihe “Kuleli Vakası” diye geçen olayın başlangıcını teşkil eden “Müdafaa-i Şeriat” cemiyeti, Sultan Abdülmecit’in tahtan indirilerek eski düzenin yeniden kurulmasını amaçlamaktaydı.[1]

 

Tarihimize "Kuleli Vakası" adıyla geçen isyan teşebbüsü 14 Eylül 1859 Çarşamba günü ortaya çıktı. Padişaha ve yakınlarına muhalif olanlar bir suikast planlamış, padişahı öldürmeyi düşünmüşlerdi. Ancak düşündüklerini gerçekleştirmeye fırsat bulamadan bir ihbar üzerine yakalanıp tutuklandılar. Bu bir tepki idi. Halktan bazıları tarafından da desteklenmişti. Halk ekseriyeti, "yemlik" adı altında yürütülen "Avrupalılaşma" ve "Avrupalılaştırma" hareketlerini benimsemiyordu. Öte yandan, sarayda israf son haddine çıkmıştı. Sultan Abdülmecid'in, "Fatma Sultan" isimli kızının 15 gün süren düğününe iki milyon Osmanlı altını sarf etmesine seyirci kalınıyordu. Oysa hazine bomboştu. Dışardan borç alınarak memur maaşları ödenebiliyordu. Tabiatıyla bu gösteriş ve tantana, halkı rahatsız etmekteydi.Ayrıca "sarayın giderek dinden uzaklaştığı" görüşü de halk arasında yaygındı. Hocalar camilerde açıktan vaazlar vererek idareyi yeriyorlar, padişahı ve çevresini haklı olarak tenkit ediyorlardı. [2]

 

Gurup üyeleri harekete geçemeden ihbar üzerine yakalanmış ve yargılanmak için Kuleli Askerî Lisesi’ne götürülmüştür. Yargılama sonucunda bazı üyeleri idam cezasına çarptırılmışsa da Sultan Abdülmecit tarafından cezaları ömür boyu hapse çevrilmiştir.[3]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[4]

Mali Kriz

Kırım savaşı sırasında Osmanlı tarihi için dönüm noktası denilebilecek çokönemli bir olay28 Haziran1855’de artan savaş masraflarını karşılamak maksadıyla devletin İngiltere’den borçalmasıdır.[5]

 

Banker ve sarraflara artan borcun ödenmesi için bir hal çaresi aranması maksadıyla görevlendirdiği bakanların çözüm önermek yerine, durumdan şikâyetleri büsbütün kendisini çileden çıkardı. Bunun sonucunda, 18 Ekim 1859’da Ali Paşa’yı görevden alarak yerine Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa getirildi. Bu sırada, borçların kapatılması için aralarında Tophane Müşiri Rıza Paşa’nın da bulunduğu bir komisyon kuruldu. Memurları da kapsayacak şekilde genel tasarruf tedbirleri alındı. Fakat bu konu istenilen ölçüde çözülemedi ve bahis mevzu olan önlemler ise ancak kâğıt üzerinde kaldı.[6]

 

Abdülmecid’in Vefatı (1861)- 39 yaşında

Babası gibi veremdi. Sultan Abdülmecid kendi kendisini yıprattı... Avrupalı krallara benzeme isteğiyle "baloya ilk giden Osmanlı padişahı" oldu. Zaman zaman içki içtiği de tarihlerimizde yazılıdır.  Nazik, terbiyeli ve merhametliydi, ama özellikle saltanatının son yıllarına doğru kendisini eğlenceye kaptırmıştı. Dolmabahçe Sarayı'nı yaptırmış, orada tantanalı bir ömür sürüyordu.[7]

1861 günü öldü. Sultan Selim Camisi avlusundaki Yavuz Selim Türbesi'ne gömüldü. Henüz 39 yaşın içindeydi.[8]

 

Dönemin Değerlendirilmesi

Büyük devletlerin İstanbul’daki sefirleri bu dönemde sürekli devletin iç işlerine karışarak mevcut durumu daha da zorlaştırdılar. Esasında bu konudaki sorumluluğun önemli bir kısmı Sultan Abdülmecid’le Mustafa Reşid Paşa’ya aitti. Zira Sultan Abdülmecid, önceki padişahların aksine İngiltere’nin İstanbul Sefiri Stratford Canning ile bizzat ve sık sık görüşerek bilgi alış verişinde bulundu. Reşid Paşa ise, 1845’te Hariciye Nezareti’ne ve 1848 ile 1855’te Sadaret’e getirilmesinde İngiltere’nin desteğini aldı. Bu durum, kendisinden sonra gelen devlet adamlarının da iktidarda kalmak veya iktidarı ele geçirmek amacıyla sefirlerin desteğine başvurmalarına yol açtı. Nitekim Tanzimat döneminin ileri gelenlerinden Âli Paşa, Fuad Paşa ve Rıza Paşa Fransa; Mahmud Nedim Paşa da Rusya’nın desteğini aldı.[9]

 

 

 

Dipnotlar

[1] Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I, Anadolu Üniversitesi

[2] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[3] Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I, Anadolu Üniversitesi

[4]http://politikaakademisi.org/modernlesme-ve-darbelerde-biz/

[5] Osmanlı Tarihi (1789-1876), Anadolu Üniversitesi

[6] Osmanlı Tarihi (1789-1876), Anadolu Üniversitesi

[7] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[8] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[9] Osmanlı Devletinde Yenileşme Hareketleri  (1703-1876), Anadolu Üniversitesi