1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı

Avrupa’da Yedi Yıl Harpleri bitip, iki ayrı ittifaktan olmalarına rağmen, Prusya ve Rusya’nın anlaşmasıyla, Lehistan paylaşıldı. Rus işgaline karşı Osmanlı Devletinden yardım isteyen Leh milliyetçileri Osmanlı hududundan geçerek Balta’ya sığındılar. Bunları, Rus ordusunun takip etmesi ve tecavüz ettikleri topraklarda Lehlilerle beraber Osmanlı ahalisini de kılıçtan geçirip, kasabayı yakıp yıkmaları 1739’da Belgrad’da kabul edilen süresiz Osmanlı-Avusturya-Rusya Antlaşmasının bozulmasına sebep oldu. Osmanlı Devletinin hükümranlık hakkını korumak ve Rusya’nın Lehistan’a yerleşmesine engel olmak için toplanan divanda Rusya’ya sefer için karar verildi. 8 Ekim 1768’de Rusya’ya savaş açıldı. Osmanlı Devletine tabi Kırım Hanı Giray’ın orduları Ocak 1769’da 100 bin kişilik bir süvari kuvveti ile Rusya’ya üç koldan girdi ve karşısına çıkan kuvvetleri yendi ve ardından birçok kasaba ve köyü yağmaladı. Bu saldırı karşısında dehşete düşen Ruslar, Kırım Giray’dan kurtulmaları gerektiğini anlamışlardı. II. Katerina, Siropilo adlı bir Rum hekime para vererek Kırım hanını zehirletti. [1]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I. Katerina [2]

Rusya savaş hazırlıklarını tamamlar tamamlamaz harekete geçerek, Osmanlı topraklarına girdi. Hotin’i kuşatan Rus kuvvetleri, yardıma yetişen Osmanlı askerleriyle yaptığı savaşı kaybetti (1 Mayıs 1769). İkinci Hotin kuşatması da Osmanlıların başarısıyla neticelendi.Turla Nehrinden orduyu geçirirken köprünün yıkılmasıyla büyük bir facia meydana geldi. Ayrıca Yeniçerilerin artan itaatsizliği ve muharebelerden kaçması, ateşli silahların gereği gibi kullanılmamasından, Rus orduları Kırım Hanlığı topraklarına veRomanya’ya girdi. 21 Eylül 1769’da Hotin Rusların işgaline uğradı. [3]

 

Kartal Ovası (Kagul) Muharebesi

60 bin Rus askeri Bender Kalesi’ni muhasara ederken, 37.500 Rus askeri de Larga’da ordugâh kurmuştu. Bunu haber alan Osmanlı kuvvetleri Rusları kuşattı. Türk ordugâhı ile Prut Nehri arasında sıkışan Ruslar kurtulmak için 17 Haziran 1770 sabahı harekete geçti. Türk ordugâhı kısa sürede kuşatıldı ve yoğun top ateşi karşısında tutunamayan Osmanlı ordusu dağıldı. Larga Muharebesi’nden sonra dağılan Osmanlı ve Tatar birlikleri Kartal’da (Kagul) toplandı. 1 Ağustos sabahı ise günün ilk ışıklarıyla birlikte Ruslar saldırıya geçti. Rusların ilk saldırıları yeniçeriler tarafından geri püskürtüldü. Fakat savaşın sonucunu daha sonra devreye giren Rus topları belirlerdi. Yoğun top atışı karşısında dayanamayan Osmanlı ordusunda bozgun baş gösterdi ve bu kısa sürede büyüdü. Fakat Tuna Nehri üzerine köprü kurulmadığı için kaçış büyük bir felakete döndü. Rus topçusundan kurtulan Türk askerleri Tuna Nehri’nin sularında can verdiler. Kartal Muharebesi’nde 30 binden fazla asker şehit düştü.[4]

 

Çeşme Deniz Muharebesi (1770)

1770 başlarında Mora’daki Rumları ayaklandırmak için Rus donanması Cebelitarık’ı geçerek, Akdeniz’e girdi. Mora’ya yardıma giden Osmanlı donanması başarısızlığa uğrayınca geri çekildi. 5 Temmuz 1770’te Çeşme’nin kuzeyinde Koyunadaları önünde tekrar Rus donanması ile karşılaşan Osmanlı gemileri savaşa tutuştular.İki taraftan da bazı gemilerin yanmaya başlaması üzerine diğer Türk ve Rus gemileri savaş alanından uzaklaştılar. Rus donanması çevrede dolaşırken Osmanlı donanması dönemin önemli denizcilerinden Cezayirli Gazi Hasan Bey’in muhalefetine rağmen Kaptanıderya Hüsameddin Paşa tarafından manevra imkânı olmayan Çeşme Limanı’na sokuldu. Bu hatayı anında değerlendiren Ruslar 6 Temmuz günü Çeşme Limanı’nın ağzını kapatıp, içeriye ateş kayıkları göndererek birbirine çok yakın olarak demirlemiş Osmanlı gemilerini yaktılar. Bütün Osmanlı donanması yanmış, sadece Kaptanıderya Hüsameddin Paşa’nın gemisi Sakız’a kaçabilmişti.Osmanlı donanmasının imhası üzerine Ruslar savaşın sonuna kadar Akdeniz’de serbestçe dolaştılar. Bazı adalara asker çıkararak, Çanakkale Boğazı’nı ablukaya aldılar. Ancak Boğaz’ı geçemediler.[5]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[6]

Bender Kalesinin Kaybedilmesi (1770)

Bu facianın izleri silinmeden gelen Bender faciası, yürekleri daha beter sızlattı. Bu seferki facia Tuna Nehri yakınlarında yaşandı. Rus ordusuna komuta eden Kont Romanzoff, 30 bin kişilik ordusu ve müthiş toplarıyla, 180 bin kişiye ulaştığı belirtilen Osmanlı Kırım ordularını mağlup etti. Sekiz saat süren korkunç boğuşma neticesinde 50 bin askerimiz kılıçtan geçirildi. Bender Kalesi düşman eline geçti. Kadınlar ve çocuklar öldürüldü. Fakat Rus ordusu da büyük kayıplar vermişti. Hatta Çariçe Katerina'nın, duyduğu zaman bu zaferin bu kadar insana değmediğini söyleyerek ağladığı rivayet edilir (1 Ağustos 1770).[7]

 

Ordumuz Çeşme'de bozulmuş, Bender'de yenilmişti. Rus-İngiliz ortak donanmasının yeni hedefi, Limni Adası'ydı. Bugün Yunanistan'da bulunan Limni'yi kuşattılar. Altmış gün süreyle top ateşine tuttular. Padişah III. Mustafa, Limni'nin kurtarılmasını istiyordu. Yirmi üç gemilik bir donanma hazırlatıp Cezayirli Hasan Bey'in emrine verdi. Limni kurtarıldı.[8]

 

Kırım’ın Rus İşgaline Girmesi (1771)

1768-1774 Savaşı’nın en önemli cephelerinden biri de Kırım’dı. Ruslar kısa sürede Kırım’ı işgal ettiler. Kırım, Rus işgali altına girdi.  [9]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[10]

Özi Zaferi (2 Ağustos 1771) ile Yerköy zaferi (12 Eylül 1771)... Rus orduları perişan edildi. Hele Özi zaferi tarihimizin altın sayfalarından birini yazdı, dillere destan oldu... Osmanlı-Rus Savaşı beşinci yılındaydı. Bükreş'te açılan barış görüşmeleri sonuçsuz kalmıştı (9 Kasım 1772). Savaş sürüyordu. Fakat savaşın beşinci yılı lehimize oldu. Osmanlıların yenilgisi durdu. Silistre Zaferi'nin (29 Haziran 1773) ardından Varna Zaferi (20 Ekim 1773) kazanıldı. Her iki savaşta da Rus kuvvetleri müthiş şekilde yenildiler. Çok sayıda ölü ve malzeme bırakarak kaçtılar.[11]

 

 

 

Dipnotlar

[1] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[2]http://tr.wikipedia.org/wiki/II._Katerina_(Rusya)

[3] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[4] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[5]http://osmanlilar.gen.tr/1699-1923.asp(Erişim Tarihi 05.08.2013)

[6]http://dunyaharptarihi.blogspot.com/2012/02/bir-resim-bir-isim-6-cesme-deniz.html

[7] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[8] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[9] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[10]http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C4%B1r%C4%B1m_Hanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1

[11] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu