Askeri Islahatların Başlaması

Avrupa’da ilk askerî mühendislik okulu 1718’de Viyana’da açılmıştı. Rusya’da Büyük Petro, 1701’de donanma subaylarını eğitmek için Moskova’da Matematik ve Denizcilik Okulu’nu, 1716’da da Deniz Akademisi’ni kurdu.[1]

 

Avrupa ve Rusya’daki askerî modernleşmeyle paralel olarak Osmanlı devlet adamları da Batılı usullerle asker yetiştirmenin ihtiyacını daha 18. yüzyılın ilk yarısından itibaren hissetmeye başladılar. Dönemin önde gelen entellektüelleri Osmanlı ordusunun modernleştirilmesi gerektiğine dair devlet adamlarına hitaben risaleler kaleme aldılar.[2]

 

Bunlardan biri de ilk İslami matbaayı kuran İbrahim Müteferrika idi. İbrahim Müteferrika’nın 1731’de I. Mahmud’a sunduğu “Milletlerin Düzeninde Tutulacak İlmî Usuller” isimli kitabı siyasetname türünde bir eserdir ve daha çok devlet düzeni ve askerlik sanatıyla ilgilidir. “Nizâm-ı cedid”, yani “yeni düzen” tabirini kullanarak, Osmanlı İmparatorluğu’nun da 18. yüzyıl Avrupa’sında gelişen yeni askerlik düzenlerini mutlaka alıp uygulaması gerektiğini ifade eder.[3]

 

Humbaracı Ahmed Paşa’nın Islahat Çalışmaları

Modernleşme ihtiyacını gidermek için Avrupa kökenli komutanlar orduda istihdam edildi. Bu uzmanlardan biri Müslüman olduktan sonra Ahmed adını alan ve tarihimize Humbaracı Ahmed Paşa olarak geçen Claude-Aleksandre Comte de Bonnevale’di. 1704’te Fransa Kralı XIV. Louis ile arası açılınca, ordudan ihraç edilmişti. 1729’da Osmanlı İmparatorluğu’na sığındı. Bu sırada imparatorlukta barış dönemi olan Lale Devri hüküm sürmekteydi. Bu yüzden Kont Bonnevale, Osmanlı hükümeti nezdinde itibar görmedi. Kont Bonnevale, Müslüman olmadan dikkate alınmayacağını görünce din değiştirerek, Ahmed ismini aldı. Ancak onun Müslüman olmasına hep şüpheyle bakıldı. [4]

Patrona İsyanından sonra sadrazam olan Topal Osman Paşa, orduda ıslahat yapılması taraftarı idi. Kendisine orduda ıslahat yapılması için bir layiha sunan Kont de Bonnevale’i 1731’de İstanbul’a çağırarak, Humbaracı Ocağı’nın başına getirdi. Humbaracı Ahmed Paşa, yetenekli bir askerdi. Osmanlı ordusunda Avrupaî tarzda yenilikler yapmak istiyordu. Bir zamanlar, Avrupa’daki tek profesyonel güç olan yeniçeriler artık bu özelliklerini kaybettikleri için Osmanlılarda askerliği tekrar bir meslek hâline getirmeyi hedefliyordu. Aylıklar düzenli ödenecek, emeklilik sistemi kurulacak ve yeniçeriler küçük birliklere bölünerek, Humbaracı Ahmed Paşa’nın yetiştireceği subayların komutasında olacaklardı.[5]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Humbaracı Ahmed Paşa (Kont de Bonnevale) [6]

Ancak bu radikal düşüncelerini uygulama fırsatı bulamadı. Sadece Humbaracı Ocağı’nı ıslah edebildi. Yeniçerilerin muhalefet edebileceği düşünüldüğünden Humbaracı Ocağı’nın kışlaları ve eğitim yeri, Rumeli yakasında değil, Üsküdar’da Ayazma Sarayı civarında oluşturuldu. Müslüman olan üç Fransız subay ile Avrupalı başka milletlerden paralı askerler Humbaracı Ahmed Paşa’nın yardımcıları oldular. [7]

 

Humbaracı Ocağı1750’de kapatıldı. Humbaracı Ahmed Paşa’nın girişimleriyle 1736’da topçu askerlerinin eğitimi için Kara Mühendishanesi (Hendesehane) kuruldu. Okula alınan öğrenciler, yeniçeriler problem çıkarmasın diye saray muhafızları olan bostancılardan seçildi. Humbaracı Ahmed Paşa, Avusturya karşısında başarılı olunan 1736-1739Savaşı’nda önemli roller oynadı. Devlet ricaline sunduğu layihalarla Avrupa’daki gelişmeleri anlattı.1743’te öldü ve Galata Mevlevihanesi haziresine gömüldü.[8]

 

 

 

Dipnotlar

[1] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[2] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[3] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[4] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[5] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[6]http://www.tariheyolculuk.org/2012/04/napolyon-az-daha-abdullah-pasa-oluyordu.html

[7] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[8] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi