Irak Cephesi

Basra

İngiltere, Basra Körfezi’nden kuzeye doğru çıkıp Rusya ile irtibat kurmak, Türk kuvvetlerinin İran’a girip Hindistan yolunu tehdit etmesini önlemek istiyordu. Ayrıca Orta Doğu’nun zengin petrol kaynaklarına sahip olan bu bölgede hakimiyet kurmak düşüncesinde olan İngilizler, harekete geçerek 1 Kasım 1914’te Basra Körfezi’ne asker çıkarmış, 22 Kasım’da da Basra şehrini ele geçirmişlerdir. Aralık ayı başlarında tekrar ileri harekâta kalkan İngilizler, Kurna mevkiini ele geçirmişler, burada 38. Fırka Komutanı Albay Suphi Bey ile çok sayıda subay ve askerî esir almışlardır. Bunun üzerine Basra Valisi ve kumandanı olarak Basra’nın geri alınması için görevlendirilen Kurmay Binbaşı Süleyman Askerî Bey, Irak ve Havalisi Komutanlığına atanmıştır. Mahalli gönüllü kuvvetlerle hareket etmek zorunda kalan Süleyman Askerî Bey, 11 Nisan 1915 günü başlayan ve üç gün süren taarruzda başarılı olamayınca intihar etmiştir. [1]

 

Kutü’l-Ammare

İngilizler, bir yıla yakın bir süre bölgeyi kontrol altına almışlarsa da Ruslarla birleşmeleri mümkün olmamıştır.[2]İngilizler Kutü'l Ammare'yi de ele geçirip Bağdat'ı almak için saldırdılar. Türk Kuvvetleri, İngilizleri Selmanpak'ta durdurdu. Kanlı çarpışmalardan sonra İngilizler, 26 Kasım 1915'te çekildiler.[3]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[4]

Bu defa İngilizleri Türk ordusu takip etti ve 5 Aralık 1915 tarihinden itibaren İngiliz mevzilerini kuşattı. 4,5 ay sürecek olan bu kuşatmayı İngilizler kırmak için büyük çaba gösterip 23 bin kişi zayiat verdiler. Ama başaramadılar. Nihayet 29 Nisan 1916 günü İngiliz General Townshend ve kuvvetleri kayıtsız şartsız teslim oldu. 5 general, 481 subay, 13.300 er Irak Umum Komutanı Halil Paşa’nın başarısıyla teslim alındı.[5]

 

Halil Paşa’nın Kutulammare’de kazandığı zafer özellikle İngiliz tarihi bakımından çok önemlidir. Çünkü böyle bir hezimet “1783’teki Yorktown ile 1942 yılındaki Singapur arasında Britanya İmparatorluk birliklerinin yaşadığı en büyük kitlesel teslim oluşlarıydı”[6]

 

Kafkas Cephesinin Bozulmasından Sonra

Irak’ta durum Kafkas cephesinin bozulması üzerine Rusların bölgeye gelmesiyle değişti.[7]

İngiliz birlikleri 1917 yılı başında bekledikleri güce ulaştılar.[8]İnsan gücü çok fazla olan İngiltere Hindistan'dan getirdiği yaklaşık 150.000 askeri bölgeye çıkarttı.[9]Taarruza geçtiler. 11 Mart 1917'de General Maude yönetimindeki İngiliz birlikleri Bağdat'a girerken Halil Paşa'nın komutasındaki Osmanlı askerleri Bağdat'ı boşalttı.[10]

 

Türk kuvvetlerinin Bağdat'ı geri alma teşebbüsü başarılı olamadı. Samerra'yı da ele geçiren İngiliz Ordusu, Musul'a doğru ilerlemeye başladı. Bağdat'ı geri almak için 6. Ordu'yla Halep'te kurulan 7. Ordu birleştirilerek General Falkenhayn komutasında Yıldırım Ordular Grubu kuruldu. Halep'te hazırlıklar sürerken, İngilizler Tikrit'e kadar ilerlediler.[11]

 

Musul’un İşgali

Musul’u almak için harekete geçen İngilizler 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesine kadar bunu başaramadılar. Ateşkes ilan edildikten sonra ateşkes hükümlerine aykırı olarak Musul’u 3 Kasım 1918’de işgal ettiler. Ancak bu hukuksuz işgal Misak-ı Milli kararı ile tanınmadığı dünyaya ilan edilmiş ve yeni Türkiye Cumhuriyeti de 1926 yılına kadar Musul’un Türkiye’de kalması için diplomatik mücadelesini sürdürmüştür. [12]

 

 

 

Dipnotlar

[1] Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I, Anadolu Üniversitesi

[2] Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I, Anadolu Üniversitesi

[3]http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1

[4]http://terssospor.blogcu.com/canakkaleden-sonra-ikinci-buyuk-zafer-kutu-l-amare/3455377

[5] Osmanlı Tarihi (1876-1918), Anadolu Üniversitesi

[6] Osmanlı Tarihi (1876-1918), Anadolu Üniversitesi

[7] Osmanlı Tarihi (1876-1918), Anadolu Üniversitesi

[8]http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1

[9]http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1

[10]http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1

[11]http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1

[12] Osmanlı Tarihi (1876-1918), Anadolu Üniversitesi