İran-Osmanlı Savaşları ve Erzurum Antlaşması(1820-1823)

II. Mahmud devrinde Osmanlı Devleti sadece batıda değil, doğuda da sınırlarını korumak için yoğun çaba sarf etti. XVIII. yüzyıl sonunda Kaçar Hanedanı’nın yönetimi altına giren İran, İngiltere ile Fransa arasında müthiş bir nüfuz mücadelesine sahne oldu. Şah, Kafkasya ve Hindistan’ı ele geçirmesine destek vereceklerini vaat eden Fransa ile 1807’de Finkestein Antlaşması’nı imzaladı ve bu çerçevede Fransız uzmanlar İran ordusunu eğitmeye başladı. Ancak Avrupa’da değişen siyasi dengeler ve Napolyon’un tercihleri nedeniyle Fransa’nın İran’a ilgisi azalınca, Şah bu defa İngiltere’ye yaklaşarak ordusunun eğitimini İngiliz subaylara verdi. [1]

 

Rusya,1815’te İran’ı Aras nehrine kadar geri çekilmek zorunda bırakmıştı. Ardından da İngiltere’nin bölgedeki etkinliğini sona erdirmek ve Osmanlı devletini zayıflatmak amacıyla İran’ı Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırttı. İranlılar sınır boylarında Osmanlı topraklarına vur-kaç taktiği ile girip bölge halkına büyük zarar vermeye başladılar. Saldırıların ardı gelmeyince, Osmanlı Devleti İran’a savaş ilan etti (1820).[2]

 

Bu sırada Mora’da Rumlar arasında başlayan kıpırdanmalardan ötürü, devlet doğu cephesine gerektiği kadar askeri kuvvet sevk edemedi. Bu durumun farkında olan İran şahı, oğullarından Abbas Mirza’yı Doğu Anadolu’ya, Mehmed Ali Mirza’yı ise Irak’a sevk etti. Osmanlı orduları, kuzeyde Erzurum önlerine kadar gelen, güneyde ise Bitlis üzerinden Diyarbakır’a yönelen İran kuvvetleri karşısında fazla direnemediler. Ancak bu sırada ortaya çıkan kolera salgını İran ordusunu kırıp geçirince, Şah barış istemek zorunda kaldı. Yapılan müzakereler sonucunda iki devlet arasında 1746 yılında yapılan barış anlaşması esas alınarak, Erzurum Antlaşması imzalandı (28 Temmuz 1823) ve Osmanlı Devleti doğu cephesindeki savaşı sona erdirmiş oldu.[3]

 

 

 

Dipnotlar

[1] Osmanlı Tarihi (1789-1876), Anadolu Üniversitesi

[2] Osmanlı Tarihi (1789-1876), Anadolu Üniversitesi

[3] Osmanlı Tarihi (1789-1876), Anadolu Üniversitesi