III. Mustafa Döneminin Sonu

Yenileşme Çabaları

Dönemin en önemli devlet adamlarından birisi, Avrupa siyasetini yakından takip eden ve 1757-1763 yılları arasında sadrazamlık yapan Koca Ragıp Paşa’dır. Lağımcı ve humbaracı ocaklarını ıslahı, Tophane-i Âmire’yi zamanın teknolojisine uygun toplar üretir hale getirişi, Kâğıthane’de yaptırdığı yeni kışla ve gibi faaliyetleri zikre değerdir. Bu reformların, ilerleyen dönemlerde devletin dönüşümünde önemli roller oynayacak olan Halil Hamid Paşa’nın programının altyapısını oluşturduğu söylenebilir. Ragıp Paşa, Voltaire ve Newton gibi meşhurların eserlerini tercüme ettirdi.[i]

 

18. yüzyılda Humbaracı Ahmed Paşa’dan sonra Osmanlı ordusundaki ıslahatlar için bir diğer önemli isim Baron François de Tott’tur. 1769’da İstanbul’a gelerek, Boğaz’ın tahkiminde görev aldı. 1771-1776 yılları arasında toplar döktürdü ve Sürat Topçuları Ocağı’nı kurdu. Boğaz’da kaleler inşa ettirdi. Baron François de Tott’un ülkesine dönmesinden sonra Aubert ve Campell isimli iki Avrupalı subay Sürat Topçularını ve Mühendishaneyi devam ettirdiler. Bir süre sonra Sürat Topçuları Ocağı, yeniçeri baskısıyla dağıtıldı. [ii]Bütün bu askeri dönüşüm çabalarının, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı bağlamında değerlendirilmesi gerektiği açıktır. [iii]

 

Cezayirli Gazi Hasan Paşa zamanında da donanmada Avrupa örnek alınarak ıslahatlar yapıldı.Halil Hamid Paşa’nın sadareti döneminde Sürat Topçuları Ocağı tekrar canlandırıldı. Fransız askerî ders kitapları Türkçeye çevrildi.[iv]

 

1773’te,Fransa’dan mühendisler getirterek,Deniz Harb Okulunun temelini teşkil eden Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (İstanbul Teknik Üniversitesi bu kurumun devamıdır) açıldı. [v] Böyle bir mektebin kuruluşunda 1770 Çeşme deniz savaşının etkili ve teşvik edici olduğu açıktır. Defterdar Mustafa Reşid Efendi okulun nazırlığına getirildi. Hocaları ise matematikçi Cezayirli Seyyid Hasan Bey, Seyyid Osman, Gelenbevi İsmail Efendi, İbrahim Kâmi, Palabıyık Mehmed, Ali Bahar ve Mehmed Salih gibi isimlerdi. Matematik ve geometri derslerinin okutulmasındaki amaç, top atışlarında başarı elde etmekti.[vi]

 

Batıdaki gelişmeleri öğrenmek maksadıyla Fransa ve Almanya’ya elçiler gönderdi. Tıp ve astronomi sahaları ile ilgili çalışmalar hızlandırıldı. [vii]Islahatçı bir hükümdar olan Üçüncü Mustafa Hanın icraatlarını oğlu Üçüncü Selim Han (1789-1807) devam ettirdi.[viii]

 

III. Mustafa’nın Vefatı (1774)

Bozgun haberleri art arda geldikçe hastalığı artıyor, ne teselli ne de ilaç kâr ediyordu. Nihayet yatağa düştü. Ölümüyle sonuçlanan hastalığın en şiddetli dönemi altı hafta kadar sürdü. 21 Ocak 1774 Cuma günü hayata gözlerini yumdu. Mezarı İstanbul'da Laleli Camisi Türbesi içindedir.[ix]

İstanbul'un Üsküdar semtinde annesi için Ayazma Camisi ve Laleli semtinde kendi camisini yaptırmıştır. Fakat yaptırdığı camiye kendi adım vermemiş, kendisinin ve halkın çok sevip hürmet ettiği din büyüğü Laleli Baba'nın adıyla anılmasını istemiştir. Günümüzde de "Laleli Camisi" olarak anılmaktadır.[x]

 

 

Dipnotlar

[i] Osmanlı Devletinde Yenileşme Hareketleri  (1703-1876), Anadolu Üniversitesi

[ii] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[iii] Osmanlı Devletinde Yenileşme Hareketleri  (1703-1876), Anadolu Üniversitesi

[iv] Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniversitesi

[v]http://osmanlilar.gen.tr/1699-1923.asp(Erişim Tarihi 05.08.2013)

[vi] Osmanlı Devletinde Yenileşme Hareketleri  (1703-1876), Anadolu Üniversitesi

[vii]http://osmanlilar.gen.tr/1699-1923.asp(Erişim Tarihi 05.08.2013)

[viii]http://osmanlilar.gen.tr/1699-1923.asp(Erişim Tarihi 05.08.2013)

[ix] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[x] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu