Dönemin Siyasi Gelişmeleri

Lehistan’ın Osmanlı Himayesine Girmesi (1577)

Avrupa kıtasında Osmanlı Devletine tabi Erdel (Transilvanya) Beyi İstefan Batori, 1577’de Lehistan (Polonya) Kralı seçtirildi. Böylece Baltık’taki bu ülke de Osmanlı himayesine alınarak, yıllık haraca bağlandı. İşgal ve tecavüzlerden muhafaza altına alınıp, Rus yayılmasının önüne geçildi. [1]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[2]

Fransız kapitülasyonları

Bir yandan fetihler sürerken, Fransızlara yeni kapitülasyonlar verilmişti. İlki Kanuni, ikincisi Sultan II. Selim zamanında iki kapitülasyon fermanı alan Fransa, bu sefer üçüncüsünü de almıştı. Fransız elçisi, üç yıl çabaladıktan sonra, denizlerimizde Fransız bayrağı taşıyan gemilerin serbestçe ticaret yapması iznini koparmayı böylece başarmış oluyordu (6 Temmuz 1581). Buna göre, Fransız bayrağı taşımak kaydıyla İngiliz, Venedik, Portekiz, Ceneviz, Katalan, Sicilya, Ankona ve Raguza devletlerinin gemileri limanlarımızda serbestçe dolaşabileceklerdi. Fakat İngiltere buna itiraz etti. Gemilerinde Fransız bayrağı istemiyordu. Bunun üzerine İngiltere için özel bir izin çıkarıldı. Kendi bayrağını gemilerine takması müsaadesi çıktı.[3]

 

İran Savaşları (1578-1590)

Şii ideolojisinin temsilcisi İran Safevi Devletinin Osmanlı ülkesindeki faaliyetlerine karşı 1578’den itibaren her türlü tedbire başvuruldu. Ahalisi sünni olan Şirvan ve Dağıstanlıları Safevi taarruzlarına karşı korumak ve hududu emniyet altına almak için 5 Nisan 1578’de harekât başlatıldı.[4]

 

1578 ve 1590 arasında İran savaşlarında Osmanlılar, Kafkaslardan Nihavend’e dek İran’ın bütün batı eyaletlerini ilhak ettiler. 1588’de Osmanlıların Orta Asyalı müttefiki Özbek Hanı Abdullah Horasan’ı istila etti. Bu savaş sırasında Batı İran’da ordugahını Derbend’de kuran Osmanlı komutanı Osman Paşa, kuzey stepleri yoluyla Kırım’dan askerî yardım almış, Hazar Denizi’nde de bir deniz gücü oluşturma girişiminde bulunmuştur. Fakat İran’a Kırım’dan gönderilen takviyelere Rusların Kuzey Kafkaslar’da saldırısı ve Rus-İran diplomatik ilişkilerinin yinelenmesi Osmanlıları endişelendirmiştir. [5]

 

Üçüncü Murad Han devrinde on iki yıl süren Şark seferleri sonunda Kafkasya ve Azerbaycan Osmanlı Devletine bağlandı. Hazar Denizine hâkim olan Osmanlı donanması, Safevilere karşı Sünni Özbek Hanlarınca topçu ve yeniçeri askeri yardımı götürdü.[6]

 

21 Mart 1590 tarihinde imzalanan İstanbul Antlaşması ile Antlaşmaya göre; [7]

1. Tebriz şehri ile Azerbaycan’ın Tebriz mıntıkası, Karabağ, Gence, Kars, Tiflis, Şehrizur, Nihavend, Luristan tarafları Osmanlılara kalacaktı.

2. Şiiler hazret-i Ebu Bekir, Ömer ve Osman (radıyallahü anhüm) ile hazret-i Aişe’ye iftira ve küfür etmeyeceklerdi. İran’daki Ehl-i sünnet Müslümanlara kötü muamele yapılması Şah tarafından yasaklanacaktı.

 

Fas’ta Portekizlilerle Savaş(1578)

Fas’taki Sadi Şerifleri, Osmanlı sultanından İspanyollara karşı yardım istediler. Fas Şeriflerine yardım etmek için Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşa vazifelendirildi.[8]

 

Portekiz Kralı, Faslı müttefikleri ile birlikte; 60 bin kişilik ordu ve çok sayıda topla Tanca'ya çıktı. Abdülmelik ile kardeşi Ahmed ve müttefik Osmanlı kuvvetleri ile karşılaştı. Piyadelerle süvarilerden oluşan ve sayıları 50 bin kişiyi bulan Müslüman kuvvetleri karşısında Portekiz ordusu mağlup oldu. Savaş Osmanlı'nın kesin zaferiyle savaş sona ermiş odu. Bunu gören Abdülmelik, sevincinden kalp krizi geçirdi ve ertesi sabah öldü.

 

Bu savaş sonunda, Portekizlilerin Akdeniz’deki üstünlüğü sona erdi. Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırları Atlas Okyanusu'na kadar uzandı. Bu çarpışma Fas askerlerinin önemli ganimet elde etmesine ve Ahmed el-Mansur'un tahta çıkmasına yol açtı; Fas savaştan sonra Avrupa'daki diplomatik ve ticari konumunu güçlendirdi ve Osmalılara daha sıkı bağlandı. Öte yandan genç Portekiz kalının bir varis bırakmadan ölmesi, Portekiz Krallığı'nın sonraki 60 yıl boyunca İspanyol denetimine girmesine neden oldu.

 

Sultan Üçüncü Murad Han devrinde Kuzey Afrika Osmanlı hâkimiyetine girdiği gibi, Orta Afrika ülkesi olan Bornu da Osmanlı sultanına itaatini arz etti. Bu devirde bütün Kuzey Afrika’nın ve Bornu’nun tabiiyete girmesiyle, Osmanlı Devleti en geniş ve tabii hudutlarına kavuştu. [9]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bornu[10]

İsyanlar

Sultan Üçüncü Murad Han devrinde, ordunun seferde olmasından istifade eden Dürziler Lübnan’da, Zeydiler Yemen’de, Hariciler Trablusgarp’ta, Şah İsmail Safevi taraftarı asiler Kığı’da isyan etmişlerse de, hepsi de itaate getirilmişlerdir. [11]

 

Avusturya Seferi (1593-1606)

İstanbul'a gelen Avusturya elçisi, padişahın huzurunda ileri geri konuşmaya başladı. Güya Osmanlılar barışı bozmuşlardı... Bu yüzden Avusturya, Osmanlı Devleti'ne verdiği yıllık haracı artık vermeyecekti. Osmanlı Padişahı III. Murad sakin tabiatlı olmakla birlikte, bu kuru tehditler karşısında kendini tutamadı: "Bre haddini bilmez!" diye gürledi, "Biz verilmeyeni almasını biliriz. Git, hükmü bekle!"[12]

 

4 Temmuz 1593'te Avusturya seferine karar verilerek, Avusturya'nın İstanbul sefiri hapsedildi. Böylece tam 13 yıl sürecek Nemçe Seferi (Avusturya Seferi) açılmış oldu. Seferin serdarlığına da Sadrazam Sinan Paşa tayin edildi.[13]Avusturya harbi, 1606 yılına kadar devam etti. [14]

 

29 Temmuz 1593 günü hareket eden Sinan Paşa, 4 Eylül'de Belgrad'a ulaştı. 6 Ekim'de Bespirem Kalesi'ni teslim aldı. Fakat 4 Kasım günü Avusturya ordusuyla Belgrad önlerinde yapılan savaşta ordumuz bozuldu. Budin'e çekildi. Sadrazam Sinan Paşa, padişaha bir mektup yazıp kuvvet istedi. Gelen taze kuvvetlerle tekrar harekete geçen Sinan Paşa, 17 Temmuz 1594'te Tata Kalesi'ni teslim aldı. Ardından Saint-Morton, Raab, Papa kalelerini fethetti.[15]

 

Bu harekât papayı çok telaşlandırmıştı. Yeni bir Haçlı birliği kurdu. Erdel, Eflak ve Boğdan voyvodaları da bu birliğe dâhildi. Kalelerde ayaklanmalar çıktı. Eflak ordusu elimizde bulunan İbrail Kalesi'ne saldırıp yaktı (1 Ocak 1595).[16]

 

 

 

Dipnotlar

[1]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[2]http://tr.wikipedia.org/wiki/Jagiellon_Hanedan%C4%B1

[3] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[4]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[5] Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I, Anadolu Üniversitesi

[6]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[7]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[8]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[9]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[10]http://en.wikipedia.org/wiki/Bornu_Empire

[11]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[12] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[13] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[14]http://osmanlilar.gen.tr/1451-1574.asp

[15] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu

[16] Resimli Osmanlı Tarihi, Yavuz Bahadıroğlu