1463-1479 Osmanlı-Venedik Savaşları
Fâtih, cihanşumûl hâkimiyet fikrini benimsemişti. Bunun için Tuna’nın güneyinde ve Fırat-Toroslar sınırının batısında, Osmanlı Devletine katılmıyan hiçbir yer bırakmamak, Karadeniz’i ve Ege denizini birer Türk gölü yapmak, Venedik donanmasını geçerek, deniz kuvvetlerini de kara ordusu gibi dünyânın birinci kuvveti hâline getirmek ve bu işleri tamâmen gerçekleştirdikten sonra, İtalya’yı fethetmek istiyordu. Bu plân artık dünyâca bilinmeye başlanmıştı. [i]
Venedik ekonomik nüfuz alanları ve toprakları[ii]
İstanbul’un fethinden sonra Osmanlı ve Venedik yönetimleri arasında tesis edilen karşılıklı anlaşma, II. Mehmed’in Balkan topraklarında izlediği genişleme siyasetine bağlı olarak zedelenmeye başladı. Fatih, Midilli’yi alarak adanın eski Bizans hanedanına mensup hâkimini idam ettirdi (Eylül 1462). Venedikliler, Midilli’nin Osmanlıların eline geçişini, Ege Denizi’ndeki varlıklarına bir tehdit olarak algıladılar. Nihayet, kentin Rum ahalisinin Argos kalesinin kapılarını Osmanlılara açması, Venedik hükümetini savaş ilanı kararı almaya sürükledi (28 Temmuz 1463).[iii]
Papa’nın arabuluculuğunda Venedik hükümeti ve Macar krallığı arasında Osmanlılara karşı bir ittifak antlaşması imzalandı. Müttefikler, 1463 sonbaharında saldırıya geçtiler. Mora’da birçok kent, Osmanlı yönetimine başkaldırarak Venediklilerle birleşti. Venedik hücumu, ilk anda Osmanlıları Mora yarımadasından tamamen atmayı başarmış görünüyordu. Aynı vakitlerde harekete geçen Macar birlikleri, Bosna krallığının geleneksel taht merkezi Yayça’yı zapt ettiler (16 Aralık 1463). Venedik donanması, Çanakkale önlerine gelerek boğazı kapattı. [iv]
[v]
II. Mehmed, bu tarihte henüz Venedik deniz gücüyle baş edemeyeceğini biliyordu. 1463-64 kışında Çanakkale Boğazı’nın iki yakasında Sultâniye ve Kilitbahir hisarlarını inşa ettirerek Venedik gemilerinin İstanbul’a doğru ilerleme ihtimalini ortadan kaldırdı. Veziriazam Mahmud Paşa, Mora’da kazandığı zaferlerle yarımadayı tekrar Osmanlı denetimine geçirdi. Mahmud Paşa idaresindeki kuvvetler, Macar kralını Bosna’dan çıkarmaya muvaffak oldular. Osmanlılar, savaşın açılış yıllarında müttefik hamlelerini başarıyla savuşturmuşlardı. [vi]
II. Mehmed, Orta Anadolu’daki nüfuz mücadelesinin kızıştığı 1468 yılı boyunca Venedik ve Macar yönetimlerini barış müzakereleriyle elinden geldiğince oyalamaya çalıştı. Ertesi sene yelken açan Venedik donanması, Rumeli sahillerini vurdu. Fatih, 1470’te karşı taarruza geçip karadan Eğriboz karşısına geldi. Osmanlı güçleri, anakarayla adayı birbirine bağlayan bir köprü inşa ederek Eğriboz’a geçmeye başladılar. Bu arada Gelibolu valisi Mahmud Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Venedik gemilerini kıyıdan uzak tutarak harekâtı destekliyordu. Eğriboz kalesi, amansız bir hücumla ele geçirildi (11 Temmuz 1470). [vii]
Osmanlılar, 1474’te müttefiklere iki koldan saldırıya geçtiler. Mihaloğlu Ali Bey, kışın Macar arazisini tahrip etmeyi amaçlayan bir akın tertip etti. Öte taraftan Rumeli valisi, Arnavutluk’un en büyük kalesi İşkodra’yı bir buçuk aya yakın bir süre kuşatma altında tutmasına rağmen alamadı. Macar kralı, II. Mehmed’in bölgedeki Osmanlı egemenliğini kuvvetlendirmek için Tuna üzerinde yaptırdığı Böğürdelen kalesini alarak cevap verdi(1476). Fatih’in Boğdan seferiyle meşgul olmasından istifade etmek isteyen kral, ordusunu Semendire’ye doğru ilerletti. Osmanlı sultanı, askerlerinin yorgunluğuna aldırış etmeksizin kış ortasında Semendire önlerine yetişip Macar tehlikesini savuşturdu. Süleyman Paşa, güneyde Venedik’e ait İnebahtı (Lepanto) kalesini kuşatsa da, denizden ikmal edilen kent Osmanlı hücumlarına dayandı (1477). [viii]
Bu tarihlerde sınır boylarında hüküm süren akıncı aileler ve Osmanlı idarecileri, Venedik arazisine yönelik giriştikleri yıkıcı yağma ve çapul seferleriyle Venedik hükümetinin savaşı devam ettirebilme iradesine önemli darbeler indirdiler. Evrenosoğlu Ahmed Bey, Arnavutluk’ta Akçahisar (Kruya) kalesini çember içine alarak dünyayla bağlantısını koparırken, Bosna beyi İskender Paşa, emrindeki birlikleri Kuzey İtalya topraklarına soktu. Osmanlı atlıları, Venedik önlerine kadar inerek kenti çevreleyen bereketli ovayı altüst ettiler. Turahanoğlu Ömer Bey, 1478-79’da Mora’da Venediklilere ait olan yerleşimlere saldırılar düzenledi. Fatih, 1478 baharında bizzat çıktığı Arnavutluk seferinde, Akçahisar’ı teslim almasına karşın (16 Haziran) çetin bir arazide kurulu epeyce tahkem bir kale olan İşkodra’yı almayı Osmanlı topçusunun şiddetli hücumlarına rağmen başaramadı. [ix]
Osmanlılar ve Venediklileri on altı senedir yorucu ve tüketici bir çatışma haline mahkûm eden harp, 25 Ocak 1479 tarihinde akdedilen bir antlaşmayla resmen sonlandırıldı. Venedik hükümeti, Akçahisar, Limni ve Eğriboz adaları ve Mora’daki Manya bölgesiyle birlikte, Fatih’in çekilmesinden sonra Evrenosoğlu Ahmed Bey tarafından abluka altında tutulan İşkodra’yı Osmanlı güçlerine terk etmeyi kabul etti. II. Mehmed, bunun karşılığında savaş süresince Arnavutluk, Dalmaçya ve Mora’da ele geçirdiği diğer yerleri iade ediyordu. Senato, aynı zamanda Osmanlı hazinesine senelik 10.000 altın haraç ödemeyi taahhüt etmişti. Venedik tacirleri, Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapabileceklerdi. Modon, Koron ve İnebahtı gibi belli başlı kaleler hala Venediklilerin elindeydi; ama II. Mehmed, bu devlete karşı yürüttüğü mücadeleler sonunda Ege Denizi’nde mutlak bir hâkimiyet kurmayı başarmıştı. [x]
Dipnotlar
[ii] http://tr.wikipedia.org/wiki/Venedik_Cumhuriyeti
[iii] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
[iv] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
[v] http://www.irsadgenclik.org/wp-content/uploads/fetih.jpg
[vi] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
[vii] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
[viii] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
[ix] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
[x] Osmanlı Tarihi (1300-1566), Anadolu Üniversitesi
Fatih Sultan Mehmed (1451-1481, 30 yıl)
