Nüfusun Yapısı

Balkanlardaki en büyük Müslüman topluluğu, bu topraklara 6. yüzyıl gibi erken bir tarihte ayak basan Türkî göçmenlerin soyundan gelenlerden oluşan Türklerdi. Balkanlardaki başlıca Türk yerleşim bölgeleri 13. yüzyıldan 16. yüzyıla dek Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde ortaya çıktı. Balkan Türklerinin çoğunluğu, Deliorman ve Kuzey Dobrucadaki Kızılbaşlar dışında Sünni Müslümanlardan oluşuyordu. Müslüman Türkler Edirne, Tuna, Selanik, Yanya ve Manastır'ın bir bölümünde yoğunlaşmıştı[1].

Rumeli’deki, yani Osmanlı devletinin başkenti hariç Avrupa’daki vilayetlerinde yaşayan Müslümanlar, çoğu zaman Türk olarak isimlendiriliyorlardı. Dobruca’da, günümüz Bulgaristan’ının doğu, orta ve güney bölümü ile Trakya ve Makedonya’daki Müslümanların büyük bölümü etnik olarak Türk’tü.[2]

Kosova ve İşkodra vilayetlerinde ağırlıklı olarak, Arnavut Müslümanlar yaşıyordu. Boşnaklar, yani Sırpça-Hırvatça konuşan Müslümanlar, Bosna ve Hersek'in neredeyse tamamına yerleşmişlerdi. Bulgarca konuşan Müslümanlar yani Pomaklar Edirne ve Selanik vilayetleri içerisindeki anavatanları Rodop Dağlarında yaşıyorlardı. Çerkez olarak bilinen Kafkas Müslümanları, 1862-1878 yılları arasında, kısa bir süre için Balkanlar'a yerleşmiş olduklarından bunların yerel topluluklar arasında sayılmasına gerek yoktur. Türkçeye çok yakın bir lehçe konuşan ve Türkî kökenli başlıca Müslüman topluluk olan Kırımlılar, Dobruca'ya ve Bulgaristan'ın doğu ve kuzey bölgelerine yerleşmişlerdi[3].

Epir ve Teselya ile Girit ve Oniki Adalar’da bulunan Müslüman, Türk ve Rumca konuşan topluluklar ise her zaman değilse de genellikle azınlıkta kalıyorlardı.[4]

1864 yılından 1877 yılına kadar yayımlanan nüfus rakamları, 6 milyon insanın bulunduğu Eflak, Boğdan, Sırbistan ve Karadağ hariç olmak üzere [ki buralarda Müslüman nüfus çok azdı] Rumeli nüfusunun 8,4 milyon ile 10,5 milyon arasında değiştiğini göstermektedir[5].

​

Avrupa’daki Osmanlı Nüfusu[6]

Nitekim 1831 nüfus sayımı ile 1844 yılında tamamlanan sayımla tespit olunan 11 milyon civarındaki nüfus rakamı, (bir artış eğilimi içine girilmiş de olsa) 19. yüzyıl ilk yarısındaki nüfus miktarının Kanuni dönemi nüfus miktarından bile az olduğunu göstermektedir.[7]

Balkanlarda Müslüman Nüfus Artışı

Tahminler, Müslümanların 19. yüzyılın ilk yarısının büyük bölümünde toplam Balkan nüfusunun yaklaşık % 35'ini oluşturduğunu gösterirken, yüzyılın ikinci yarısında bu oran en az % 43'e kadar yükselmişti.[8] Bu artışın Tatar ve Çerkez göçünden kaynaklandığına kuşku yoktur. 1812 yılından sonraki savaşlardan kaynaklanan büyük insan kaynaklarının yol açtığı nüfus eksikliği, bu göç sayesinde giderilmekle kalmamış, bölgedeki Müslümanların oranında artma bile sağlanmıştır.[9]Göçmenlerin 1853-1878 yılları arasındaki toplam sayısının, 700 bin ila 800 bin gibi bir rakama ulaştırdığı tahmin ediliyordu.[10]

​

​

[11]

​